نيافريند يا قدرت نداشت ؟ اين مسأله ثابت شده است كه بالاختيار است ونه بالاجبار ، قدرت هم بر نيافريدن داشت ، اما قدرتی كه متناسب با ذاتپروردگار است يعنی قدرت كامل ، نه نظير قدرتی كه در يك " ممكن "وجود دارد . قدرتی كه در ما وجود دارد به معنای يك امر بالقوه است ، درذات واجب به معنای امر بالفعل است . اراده و اختيار هم در او اين طوراست . ببينيد ، من میگويم قدرت دارم كه اين كار را بكنم ، قدرت دارمكه نكنم ، معنايش اين است كه اگر بخواهم میكنم و اگر نخواهم نمیكنم .من قدرت دارم اين ميكروفون را بلند كنم و قدرت دارم بلند نكنم ، يعنیاگر بخواهم بلند بكنم ( اگر اين خواستن من پيدا بشود ) اين را بلند میكنمو اگر اين خواستن من پيدا نشود ، بلند نمیكنم . پس بلند شدن اين ،وابسته به مشيت من است ولی اين خصوصيت هم در من هست كه اين اراده درمن يك امر ممكنالوجود است ، نفس اين اراده میشود پيدا بشود ، میشودپيدا نشود ، میشود اراده بكنم ، میشود اراده نكنم . اين معنا و حقيقت درذات واجبالوجود هست ، اگر بخواهد عالم را ايجاد كند ، ايجاد میكند واگر نخواهد عالم را ايجاد كند ، ديگر عالمی وجود ندارد . اما اراده اومثل اراده من نيست كه تحت تأثير يك عامل ديگری باشد كه گاهی موجودباشد ، گاهی موجود نباشد . او اراده كرده است و عالم ناشی از اراده ومشيت و قدرت اوست . اين " اگر " هم به صورت " اگر " موجود است [يعنی ] چون عالم ناشی از اراده اوست اگر او نمیخواست عالم موجود نمیشد، نه اينكه چه بخواهد چه نخواهد عالم موجود میشد . اينطور نيست كه او چهبخواهد و چه نخواهد ، لازمه ذاتش اين است كه عالم باشد ، يعنی اينطورنيست كه اگر اراده هم در ذات او نبود ، عالم بود . اين اراده در ذاتاو بود و عالم هم ناشی از اراده اوست . او يك اختيار ازلی دارد و عالمهم بالاجبار ناشی از اختيار اوست . مسأله دوم مسأله غايات است كه خداوند چه هدفی داشت ؟ انسان در هركاری كه هدف دارد ، مستكمل به آن هدف است ، يعنی در عين حال میخواهدخودش را كامل كند . همان كاری كه خيرترين و بیغرضترين كارها در انساناست ، در عين حال انسان به آن كارها مستكمل است . يك كار خيريهای كهانسان انجام میدهد ، فرق اين كار خيريه و غير خيريه اين است كه در كارغير خيريه ، آن كسی كه مثلا يك مدرسه تأسيس میكند و مقصودش اين است كهوجيهالملة بشود و بعد ، از مردم بار بكشد ، يعنی از اين كار میخواهدخودش منتفع بشود ، از نفس اين كار میخواهد اثر |
