عالم نيست ، ذاتش بر همه اشياء احاطه دارد و او با همه اشياء هست (
« فاينما تولوا فثم وجه الله ») .
يك مثال ديگری هم اينجا عرض كنيم برای اينكه همين طرح مسأله كاملا
روشن شود . مثال خوبی است : فرض كنيد شما درجايی ايستاده‏ايد و روبروی‏
خودتان را نگاه می‏كنيد می‏بينيد افرادی ، اشخاصی ، ماشينهايی ازجلوی شما
دارند عبور می‏كنند و می‏روند . صد درصد داريد آن را می‏بينيد ( البته مثال‏
است ، حال شما در جهات مثال خدشه نكنيد ) . در ابتدا هم كه نگاه می‏كنيد
، اينها را اشخاص می‏پنداريد يعنی خيال می‏كنيد در اين جهت روبروی شما
يك خيابانی هست ، يك بازاری هست ، افرادی هم در همانجا هستند دارند
حركت می‏كنند و می‏روند . يك كسی پيدا می‏شود می‏گويد آقا اينهايی كه شما
داری می‏بينی نمی‏گويم غلط می‏بينی ، واقعا داری می‏بينی ، واقعا هم اشخاصی‏
می‏روند كه تو می‏بينی اما اينهايی كه تو می‏بينی يك سلسله صورتهايی است‏
كه حقيقتش در پشت سر تو قرار گرفته ، يعنی در مقابل تو آينه‏ای است ،
تو آينه را نمی‏بينی ، آن يك آينه بزرگ و صافی است ، تو اينجا
ايستاده‏ای و به پشت سر خودت توجه نداری ، از روبرويت می‏بينی خيابانی و
ماشينی و آدمهايی دارند می‏روند ، خيال می‏كنی آنجا خيابان است ، اصل اين‏
پشت سر است .
اين همان مثلی است كه افلاطون ذكر كرده . فرض می‏كند يك عده افرادی را
كه در يك غار زندگی می‏كنند . می‏گويد يك افرادی را ما فرض می‏كنيم كه از
اول عمرشان در يك غار بزرگ شده‏اند ولی ترتيبشان را اين جور قرار
داده‏اند كه پشت اينها به بيرون غار است و رويشان به طرف عقب غار و در
جلوی روی آنها هم يك ديواری هست . از مقابل در غار اشيائی و افرادی‏
می‏آيند می‏گذرند ، گاهی انسانهايی عبور می‏كنند ، گاهی حيوانهايی عبور
می‏كنند . سايه اينها در آن ديوار روبرو می‏افتد . اينها هم آنها را نگاه‏
می‏كنند و چون از اول آن حقايق را نديده‏اند مسلم اين سايه‏ها را حقيقت‏
اصلی فرض می‏كنند ، تا بعد كه متوجه می‏شوند پشتشان به در غار است و
اينجا يك آدمهايی عبور می‏كنند و اين سايه‏ها حقيقت است ، نه اينكه‏
حقيقت نيست ، اما حقيقتی است كه ظل حقيقت ديگر است ، سايه حقيقت‏
ديگر است . می‏گويد افرادی كه اين دنيا و حقايق اين دنيا را می‏بينند
ابتدا اينها را اصل می‏پندارند ولی بعد كه به قول او افراد با عالم " مثل‏
" آشنا شدند می‏فهمند كه اين افراد سايه‏های آن مثالها هستند ، حقيقت‏
اينها در جای ديگر است .

20