ادله منكرين اتحاد عاقل و معقول

ادله اين گروه صرفا اين است كه اتحاد بين دو موجود را به كلی منكرند و
تنها چيزی را كه می‏توانند قبول كنند يكی تغييرات استحاله‏ای است كه‏
تغييرات كيفی ناميده می‏شود و ديگری هم كون و فساد است . ما قبلا در ضمن‏
بيان مقدمات ، دليل كسانی را كه اتحاد بين دو موجود را منكرند بيان‏
كرديم و لازم به تكرار نيست .

ادله قائلين به اتحاد عاقل و معقول

دليل قائلين به اتحاد عاقل و معقول اين است كه می‏گويند وقتيكه ما نظر
به حيثيت معقول می‏كنيم می‏بينيم آنچه را كه به نام صور معقوله ناميده‏ايم‏
اموری هستند كه حيثيت ذات آنها جز معقوليت چيز ديگری نيست ، نه اينكه‏
اين امور ذواتی باشند كه دارای صفتی به نام معقوليت هستند ( 1 ) . پس‏
معقوليت از مرتبه ذات اين صور انتزاع می‏شود و چون عاقليت و معقوليت ،
" متضايفين " هستند پس بايد در يك مرتبه باشند ، يعنی در مرتبه‏
عاقليت ، معقوليت هم هست و در مرتبه معقوليت عاقليت هم هست ، يعنی‏
يك چيز است كه وقتی فعليت پيدا می‏كند هم عاقل است و هم معقول ، و به‏
عبارت ديگر اينكه ما به نفس می‏گوييم متعقل است عينا مانند

پاورقی :
1 - و به عبارت ديگر چون صورت معقوله ، معقول بما هو معقول است‏
بلاواسطه ، پس با قطع نظر از جميع اغيار " معقوليت " برايش ثابت‏
است و فرض او عين فرض‏معقوليت است ، زيرا اگر غير در معقوليت او
دخالت داشته باشد لازم می‏آيد كه با قطع نظر از آن غير ، " معقول "
نباشد و اين منافات دارد با آنكه گفتيم كه معقول بالفعل ، معقول بما هو
معقول است ، و چون با قطع نظر از هر غيری معقول است پس با قطع نظر از
هر غيری عاقل است ، زيرا عاقليت و معقوليت " متضايفين " می‏باشند .

90