3 - حمل شايع صناعی كه عبارت است از حكم به اتحاد دو شیء در وجود ،بر دو قسم است : بالذات و بالعرض . حمل شايع بالذات آن است كه موضوع ، مصداق ذاتی محمول باشد يعنی حدمحمول بر او صادق باشد و به عبارت ديگر محمول از مرتبه ذات موضوعانتزاع شود و بعلاوه آثار خاصه محمول بر موضوع مترتب شود مثل اينكهبگوييم زيد انسان است . شك نيست كه زيد خارجی مصداق ذاتی انسان استيعنی حد انسان بر او صادق است و آثار انسان هم بر او مترتب است . واما حمل شايع بالعرض آن است كه موضوع ، مصداق بالعرض محمول است و حدمحمول بر او صادق نيست . مثل اينكه میگوييم زيد نويسنده است . زيد درمرتبه ذات نويسنده نيست بلكه با صفت نويسندگی بعنوان يك عرض اتحادوجودی پيدا كرده است . 4 - مقولات كه گفته میشود متباينات بالذاتند به اين معنی است كه تماماشيای خارجی مصداق يكی از مقولات ده گانه است يعنی هر ممكن الوجودی كهدر ظرف خارج تحقق يافته در نظر بگيريم مصداق يكی از مقولات است و آنمقوله بر او به حمل شايع با لذات صادق است . به عبارت ديگر هر شیءممكن الوجود خارجی مصداق بالذات يكی از مقولات است . هيچ شیئی وجودندارد كه داخل در هيچ مقولهای نباشد همچنانكه ممكن نيست شیئی داخل در دومقوله باشد . معنی تباين مقولات و حصر اشياء در مقولات جز اين نيست كهشیء واحد نمیتواند مصداق بالذات دو مقوله باشد و دو مقوله به حمل شايعذاتی بر آن صدق كند و اما اينكه يك شیء مصداق دو مقوله باشد ولی مصداقبالذات يكی و مصداق بالعرض مقوله ديگر و يا مصداق بالعرض دو مقولهباشد هيچ مانعی ندارد . مثلا زيد مصداق بالذات جوهر است و مصداق بالعرضكم و كيف و وضع و غيره . |