در ذهن نقش میبندد و وجود پيدا میكند ماهيت شیء خارجی نيست ، بلكهكيفيتی است كه از بعضی جهات مشابه شیء خارجی است . و اين است معنیمصراع بالا :
| و قيل بالاشباح الاشيا انطبعت . |
طرفداران اين نظريه مقدمه سوم از مقدمات پنجگانه بالا را انكار میكنند. نظريه " شبح " متداولترين نظريات وجود ذهنی است . در ميان نظرياتمربوط به وجود ذهنی دو نظر است كه در درجه اول اهميت قرار دارد يكینظريه فلاسفه كه همان مدعای وجود ذهنی در اين كتاب است و ديگر نظريه "شبح " كه سادهترين نظريات است . اما ساير نظريات كه بعضی را نقلكرديم و بعضی بعدا نقل خواهد شد برای پيدا كردن راه فرار از اشكالات وجودذهنی پيدا شده است و بس . نظريه " شبح " همان است كه ماديين نيز آن را میپذيرند ، ماديين كهبه ذهن مستقل از مغز قائل نيستند معتقدند كه علوم و ادراكات ما عبارتاست از يك سلسله آثار كه در لابلای مغز و اعصاب ما پيدا میشود و بديهیاست كه آن آثار را به هيچ وجه نمیتوان پيدايش ماهيت خارجی شیء ادراكشده در ظرف مغز تلقی كرد . نظريه " شبح " به حكم آنچه در مقدمه بحث گفتيم و ادله وجود ذهنی نيزآن را تأييد میكنند مردود است ، تفصيل مطلب را از جای ديگر بايد جست (1 ) . 2 - نظريه ديگر اينست كه ماهيات اشياء در ذهن پديد میآيد ولی منقلبمیشوند به ماهيت كيف . چنانكه میدانيم بسياری از اشياء به شیء ديگرمتبدل میشوند ، عنصری به عنصر ديگر و مركبی به مركب ديگر تبدل میيابد .ماهيات نيز در ذهن انقلاب میيابند .
پاورقی : 1 - رجوع شود به " اصول فلسفه روش رئاليسم " . جلد اول .
