فصل 30 ( 3 ) ادامه بحث در برهان بر طريقه الهيين و اثبات فاعل زمان چنانكه گفته شد درباره زمان دو بحث اساسی وجود دارد ، يكی اثبات وجودزمان و ديگری حقيقت و تعريف زمان . ما بايد اولا ثابت كنيم كه شیء خاصیغير از اشيای ديگری كه میشناسيم در عالم وجود دارد كه مشخصات خاص خودرا دارد . بعد از اثبات اين شیء به وسيله برهان ، بايد كوشش كنيم كهماهيت و تعريف آن را بدانيم . در اثبات وجود زمان دو برهان اقامهكرديم كه در برهان اول كه برهان طبيعيون بود از طريق حركت ، وجود زمانرا اثبات كرديم و در برهان الهيون قطع نظر از اينكه حركتی در عالم هست، وجود زمان اثبات گرديد . در برهان الهيون اصلی كه مبدأ قرار داده شده است قبليت و بعديت وتقدم و تأخر است . ما انواعی از قبليات و بعديات داريم كه با هم جمعمیشوند ، يعنی اگر هم الان جمع نيستند قابل جمع شدن هستند ، ولی در عالمنوعی قبليت و بعديت داريم كه قبل و بعد ذاتا امتناع اجتماع دارند ،يعنی قبليت قبل نسبت به بعد و بعديت بعد نسبت به قبل لذاته است .اشيايی در عالم حادث میشوند بعد از آنكه حادث نبودهاند . در اينجا يكقبليتی تصور میشود كه با اين بعديت غير قابل اجتماع است . میگوييم اينشیء حادث است بعد از آنكه حادث نبوده است . |