کتابخانه الکترونيکي انهار

دو نظر دارای مبدأ و منتهی است . از اين دو مبدأ و منتهی و از اين دو
خصوصيت گاهی يكی كوتاهتر می‏شود در حالی كه ديگری به همان حد اولش باقی‏
است يا آن ديگری كوتاهتر می‏شود و اين يكی در حد اولش باقی است . مثال‏
زديم به اتومبيلی كه مسافت تهران تا قم را مثلا در دو ساعت طی می‏كند .
می‏گوئيم 140 كيلومتر راه در دو ساعت ، يعنی 140 كيلومتر حركت در دو
ساعت حركت . برای حركت يك امتداد مكانی به حسب مسافت قائل شده‏ايم‏
كه حركت أينی است و يك امتداد ديگر كه اسمش را فعلا " زمان "
می‏گذاريم . در اينجا دو ساعت و 140 كيلومتر با يكديگر هستند . يعنی يك‏
حركتی است كه در آن واحد دارای 140 كيلومتر امتداد است و در همان حال‏
دارای دو ساعت . ولی همين حركت می‏تواند يك ساعت باشد و 140 كيلومتر .
يعنی از نظر مسافت همان باشد ولی از نظر امتداد دو ساعتی يك ساعت باشد
. پس يك ساعت بودن حركت غير از 140 كيلومتر بودن حركت است . و نيز
ممكن است دو ساعت حركت كند ولی در دو ساعت 70 كيلومتر را طی كند . در
اين حركت سومی كه فرض كرديم از نظر امتداد دو ساعتی مشابه حركت اول‏
است ولی از نظر امتداد مسافتی ، نصف مسافت آن را طی كرده است .
اين مثالهای ساده نشان می‏دهد كه برای حركت دو نوع مقدار و كشش امتداد
است . يكی از اين دو مقدار يك امر قار الذات است و ديگری مقدار يك‏
امر غير قار الذات .
در اينجا يك مقدمه ديگر اضافه می‏كنند كه چون امر غير قار الذات منحصر
به حركت است ، پس آنكه مقدار امر غير قار الذات است مقدار حركت‏
است . بنابراين چيزی در خارج وجود دارد كه آن چيز مقدار حركت است ، و
لا نعنی بالزمان الا هذا . البته در اينكه مقدار حركت است ، مربوط به‏
ماهيت آن می‏شود كه بعد خواهيم گفت .