تقرير قدما از اين برهان اين بيانی بود كه در گذشته بيان كرديم ولی در اينجا مرحوم آخوند به تبعقدما مطلب را به شكلی بيان كردهاند كه به حسب ظاهر با بيان قبلی يكیاست ، ولی اين دو يكی نيستند . همانطور كه گفتيم مرحوم آخوند در برهانخود از لفظ " امكان " استفاده كرده است . حكما مطلب را با ذكر سهمثال بيان میكنند كه مرحوم آخوند مختصر فرموده و تفصيل را به كتبطبيعيات ارجاع داده است . اول میگويند : جسمی را فرض كنيد كه با يك سرعت معين يك مسافتی راطی كند . مثلا اتومبيلی در ظرف معينی كه اسمش را میگذاريم دو ساعت ،مسافت تهران تا قم را طی كرده است . در اينجا يك " امكان " كشفمیكنيم و آن اين است كه اگر يك حركت ديگری هم در همين مسافت و باهمين سرعت باشد ، آن حركت نيز اين امكان را دارد . اگر حركت ديگری باهمين سرعت باشد ، در همين " بين الحدين " كه اسمش را دو ساعتگذاشتيم ، میتواند مثل همان حركت اولی را داشته باشد . پس اينجا يكامكان وجود حركت 140 كيلومتری با سرعت مشابه با سرعت اولی وجود دارد (مقصود از امكان يعنی بين الحدين ، همين بين الحدين كه اسمش را گذاشتيمدو ساعت ) . مثال ديگری كه ذكر میكنند اين است كه : اگر دو جسم را فرض كنيم كهاولی 140 كيلومتر را در دو ساعت طی كند ، و يك جسم ديگر كه نصف آنسرعت را داشته باشد و 140 كيلومتر را در چهار ساعت طی كند ، فرض كنيمكه اين دو با هم شروع به حركت كنند و دو ساعت حركت كنند ، اولی بهمقصد ( در مثال ما قم ) رسيده و دومی نيمی از راه را طی كرده است . دراينجا ملاحظه میكنيم كه دومی در همان امكان يعنی در همان بين الحدين نصفمسافت را طی كرده است . سرعت كه به نصف تقليل پيدا كرد ، امكان همانامكان است ، در همان امكان يعنی در همان بين الحدين نصف مسافت را طیكرده است . |