واقعی بشر . چيزی كه خود مظهر تكامل بشر و خود هدف و غايت است لزومیندارد كه مقدمه و وسيله چيز ديگر باشد . ولی در عين حال عبادات ، گذشتهازاين اصالت مقدمه چيز ديگر هم هستند ، يعنی همان طور كه عرض كردم خودبرنامه تربيتی اسلامند . به اين معنی كه اسلام كه میخواهد افراد را چه ازنظر اخلاقی و چه از نظر اجتماعی تربيت بكند ، يكی ازوسائلی كه برای اينكار اتخاذ كرده و از قضا اين وسيله از هر وسيله ديگری در اخلاق وروح بشرمؤثرتر و نافذتر است ، عبادت میباشد . حالا چگونه است ، اين مطلب راتوضيح میدهم . محور مسائل اخلاقی ، خود را فراموش كردن واز خود گذشتن و از منافع خودصرف نظر كردن است . همانطور كه در سلامت بدن يك اصل هست كه بمنزلهمبدأ و منشأ همه خوبيهاست و آن مساله " حميه " يعنی ترك پر خوری است، در اخلاق هم يك مسئله وجود دارد كه اس اساس همه مسائل اخلاقی است وآن رهائی از خودی و رها كردن وترك " منيت " است . در مسائل اجتماعی آن اصلی كه مادر همه اصلهاست ، عدالت است . عدالتيعنی رعايت حقوق افراد ديگر . مشكلی كه بشر ، هم در اخلاق دارد و هم دراجتماع ، از جنبه اجرائی اينهاست . يعنی هيچكس نيست كه اخلاق را نشناسدو يا نداند كه عدالت تا چه اندازه ضرورت دارد . مشكل كار در مرحلهاجراست . آن وقتی كه انسان میخواهد يكاصل اخلاقی را رعايت كند میبيندمنافعش در يك طرف قرار گرفته و اخلاق در طر ديگر . میبيند راستگوئی دريك طرف قرار گرفته و منفعت و سود در طرف ديگر . يا بايد دروغ بگويد ،خيانت |