توبه او قبول نيست ، و همچنين سر اينكه در عالم آخرت توبه‏ای نيست ،
همينها بود كه برای شما عرض كردم . ازاينها چه نتيجه‏ای بايد بگيريم ؟
سخن علی را : « اليوم عمل » از فرصت بايد استفاده كنيم ، از آن كسانی‏
نباشيم كه توبه راتأخير می‏اندازند به حساب اينكه وقت باقی است . خدا
می‏گويد : « يعدهم و يمنيهم و ما يعدهم الشيطان الا غرورا » ( 1 ) اين‏
وعده‏ها كه : دير نميشود ، هنوز از عمر ماخيلی باقی است ، هنوز يك گل از
صد گل ما باز نشده است ، وعده‏های شيطانی است ، فريبهای نفس اماره است‏
، انسان نبايد توبه را تأخير بيندازد . مقدمه من تمام شد ، حالا وارد سخن‏
علی ( ع ) بشويم :
وقتی كه آن شخص در حضور مبارك علی ( ع ) استغفار كرد و علی ( ع )
احساس كرد كه او معنی و حقيقت و اوج استغفار را نمی‏داند ، با تعرض به‏
او فرمود :
« ثكلتك امك ا تدری ما الاستغفار ؟ الاستغفار درجة العليين » ( 2 ) ای‏
خدا مرگت بدهد ! ، ای مادرت به عزای توبنشيند وبگريد ! تو لفظ استغفار
را می‏گوئی ؟ اصلا می‏دانی كه حقيقت استغفار چيست ؟ استغفار درجه عليين‏
است . عليين يعنی مردمی كه در آن درجات بالا ازمقامات قرب قرار
گرفته‏اند . بعد فرمود : استغفار و توبه يك كلمه است بر اساس شش پايه‏
. اين شش پايه راكه علی ( ع ) بيان كرده است ، علما اينطور درك‏
كرده‏اند كه دو تا ازاينها ركن و اساس توبه ، دو تای ديگر شرط قبول توبه‏
( يعنی دو تا ماهيت توبه را تشكيل ميدهند و دو تای ديگر

پاورقی :
1 - سوره نساء ، آيه . 120
2 - نهج البلاغه فيض الاسلام حكمت 409 ، ص . 1281

144