مطلبی را به شما عرض كنم . فرمود چيست ؟ گفتم من از شما غيبت كرده‏ام‏
ولی البته كم ، اما غيبت نسبتا زيادی شنيده‏ام ، و من از اين كار پشيمانم‏
كه چرا در جلسه‏ای كه از شما غيبت می‏كردند حاضر شدم و شنيدم و چرا احيانا
بدهان خودم هم غيبت شما آمد و من چون تصميم دارم كه ديگر هرگز از
شماغيبت نكنم و هرگز هم غيبت شما را از كسی استماع نكنم ، آمده‏ام بخود
شما عرض بكنم كه مرا ببخشيد از من بگذريد . از مرد با بزرگواری ای كه‏
داشت بمن گفت : غيبت كردن ازامثال ما دو جور است ، يكوقت بشكلی است‏
كه اهانت به اسلام است و يكوقت به شخص ما مربوط ميشود ( من دانستم‏
مقصود ايشان چيست ) نه ، منچيزی نگفتم و جسارتی نكردم كه به اسلام توهين‏
بشود ، هر چه بوده مربوط به شخص خودتان است . گفت من گذشتم .
انسان اگر ميخواهد توبه كند بايد حقوق وديون مردم را بپردازد . آن كسی‏
كه زكات به او تعلق گرفته و نداده ، حق الناس به گردنش است و بايد
بپردازد ، آن كسی كه خمس به گردنش است و نداده حق الناس به گردنش‏
است وبايد بپردازد ، آن كسی كه به رشوه خورده است بايد به صاحبش بر
گرداند . هر كسی از راه حرامی مال به دست آورده بايد بر گرداند . اگر
جنايتی بر كسی وارد كرده است ، بايد او را استرضا كند . همين طوری كه‏
نميتوان گفت توبه ! علی ( ع ) فرمود : شرط توبه اينست كه حقوق مردم را
بپردازی . مثلا مال مردم راخورده‏ای وحالا هيچ چيز نداری كه بدهی و در يك‏
شرايطی هم هستی كه به او دسترسی نداری ، مثلا اومرده است . در اينجا
استغفار كن ، برايش طلب مغفرت كن ، خدا انشاء الله او را راضی می‏كند .

152