به وصال او برسد ، وی می‏ميرد و تا آخر عمر هم او را فراموش نمی‏كند و
می‏گويند : اساسا از همين جا از دنيای عقل رو آورد به دنيای دل و احساسات‏
و بعد همكارش منتهی شد به اينكه دين انسانيت را اختراع بكند . در اين‏
كتاب نوشته بود كه اتباع او ، معشوقه او را مريم عذرای اين دين می‏خوانند
. يعنی به اندازه‏ای كه مسيحيها برای مريم عذرا تقديس و احترام قائل‏
هستند ، پيروان مكتب انسانيت اگوست كنت برای معشوقه او تقديس و به‏
اصطلاح قدسيت قائلند .
ولی بعدها مسئله مكتب انسانيت و به عبارت ديگر اصالت بشر ، به‏
شكلهای ديگر مطرح شده است كه امروز شماخودتان می‏بينيد ومی‏خوانيد و
می‏شنويد . چون بايد همه مطالب را در يك سخنرانی خلاصه بكنم و اگر بنا
بود كه سه سخنرانی بشود ، مطلب را مشروحتر و مفصلتر عرض می‏كردم ،
قسمتهائی را بطور خلاصه ومختصر عرض می‏كنم . در باب انسان واصالت انسان‏
مسائل خيلی زيادی هست . لااقل بصورت سؤال اينها را عرض می‏كنم :
از جمله سؤالاتی كه درباره انسان مطرح است ، مسئله آزادی واختيار انسان‏
ومسئله مسؤوليت و رسالت انسان است . آيا واقعا انسان يك موجود آزاد
ومختار است ؟ و آيا مسؤوليتی دارد ، وآيا رسالتی دارد كه بايد آن رسالت‏
را انجام بدهد ؟ البته اگر جواب را ازنظر منطق اسلامی بخواهيد ، بايد
بگويم صد در صد . در قرآن سوره‏ای است بنام سوره انسان كه الدهر هم به آن‏
می‏گويند ، و از اين جهت سوره انسان ناميده می‏شود كه در اول اين سوره ،
از انسان نام برده شده است و از اختيار وآزادی و رسالت و مسؤوليت‏
انسان . اين سوره با اين آيات

319