مگر خدا بخل ميورزد ؟ نه ، توبه باشد قبول ميكند ، اين ، توبه نيست ،
توبه يعنی انقلاب مقدس درونی . اين انقلاب مقدس درونی نيست . آدمی كه‏
در قعر دريا ، آب تمام اطرافش راگرفته و به هر طرف كه نگاه می‏كند آب‏
می‏بيند و در اين حال اظهار توبه می‏كند ، وجدانش منقلب نشده است ،
فطرتش زنده نشده است ، خودش عليه خودش قيام نكرده است ، بلكهحالا كه‏
خودش را مضطر و بيچاره می‏بيند ، از روی اضطرار اظهار تسليم می‏كند . لهذا
به او می‏گويند : « آلئن و قد عصيت قبل »( 1 ) . چرا يك ساعت پيش كه‏
آزادی بودی اين حرف را نزدی ؟ اگر يك ساعت پيش در حاليكه آزاد بودی‏
اين حرف را می‏گفتی معلوم بود كه در درون تو انقلاب مقدس پيدا شده ، اما
حالا كه اين حرف را می‏زنی ، اين ، انقلاب مقدس نيست ، اضطرار و بيچارگی‏
است . كدام جانی از جانيهای دنياست كه در آن لحظه‏ای كه گرفتار عدالت‏
ميشود اظهار پشيمانی نكند ؟ ولی اين پشيمانی نيست ، اصلاح نيست ، علامت‏
به صلاح آمدن نيست . اگر جانی ، قبل از گرفتار شدن ، خودش از درون‏
منقلب شد و در حاليكه امكان جنايت برايش بود دست از جنايت برداشت ،
اين اسمش توبه وبازگشت واقعی است . پس علت اينكه در لحظات آخر ، در
حال معاينه آن دنيا ، توبه انسان مقبول نيست ، اينست كه توبه نيست نه‏
اينكه توبه هست و مقبول نيست . اصلا توبه نيست .
اما اينكه چرا توبه انسان در دنيای ديگر قبول نيست . جواب اين سئوال‏
اولا از همان جواب اول روشن شد ، چون در آن دنيا هم انسان همه چيز را
معاينه كرده ومی‏بيند . در آنجا هم وقتی كه ادعای

پاورقی :
1 - سوره يونس ، آيه . 91

140