اينقدر سياه است ؟ می‏گويد : مگر اتوبوسهای شركت واحد را نمی‏بينيد كه‏
چقدر دود می‏كنند ؟ ! تقصير اين درخت چيست ؟ واقعا تقصير درخت چيست ؟
درخت كه نمی‏تواند جايش را عوض كند ومثلا به بيابان برود تا برگهايش‏
سبز وخرم شوند ! اين درخت ، اين موجود ، ريشه‏هايش به زمين وصل است ،
نمی‏تواند خود را جدا كند .
حتی حيوانات چنين اسارتی را ندارند ، ما در ميان حيوانات ، مهاجر
زياد داريم . كبوترهای مهاجر ، غير كبوترهای مهاجر ، پرستوها و خيلی‏
ازحيوانات ديگر . ماهيهای دريا مهاجرت می‏كنند ، مهاجرت تابستانی و
زمستانی دارند . پرستوها در تابستان كه هوا گرم ميشود به مناطق سرد
می‏روند و يك مهاجرت چند صد فرسخی می‏كنندو بالعكس . بسياری از ماهيها
در فصلهای مختلف از يك قسمت دريا به قسمت ديگر دريا مهاجرت‏می‏كنند و
باز می‏گردند . يا در ميان حشرات ، ملخها يكدفعه مهاجرت می‏كنند به طوری‏
كه منطقه‏ای را سياه می‏كنند . حيوان خود را به خاك وگل و سنگ نمی‏بندد .
در چنين صورتی انسان چنين عذری برای خود می‏آورد كه وقتی از او می‏پرسند :
فيم كنتم چرا اينقدر كثيفی ، چرااينقدر پليد وآلوده هستی ؟ جواب می‏دهد
محيط ما فاسد بود ! اينهمه سينما ، زن مينی ژوب پوش ، دكان مشروب‏
فروشی و . . . جبر محيط است ! می‏گويند : اين مهملات چيست ؟ ! آيا نمی‏شد
از اين محيط برويد دو قدم آنطرفتر ، محيط بهتر ؟ قالوا الم تكن ارض الله‏
واسعة فتهاجروا فيها اينها ميگويند مادر اينجا مرغم بوديم ، می‏خواهند
بگويند ما مسلمان بوديم ، شهادتين را قبول داشتيم ولی زير دست و اسير و
زبون بوديم ، محيط ما بد بود . هميشه دشمن ، بينی ما را به خاك‏

296