بفهمند كه او می‏گويد " اينجا " فورا روی تخته می‏نوشت " اينجا " و از
اين جور چيزها .
اين ، چيست در بشر ؟ اين ، چهحسی است در بشر ؟ اين ، مظهر انسانيت‏
ونمايشگر اصالت انسانيت است . بطور كلی حس تحسين نسبت به نيكان و
حس تنفر نسبت به بدان ولو اينكه در زمانهای گذشته بوده‏اند ، چيست ؟
وقتی كه نام يزيد و شمر را پيش ما می‏برند با آن جنايتهائی كه مرتكب‏
شده‏اند و از آن طرف نام شهيدان كربلا را برای ما ذكر می‏كنند با آن‏
فداكاريهائی كه انجام داده‏اند ، در خودمان يك حس تنفر نسبت به دسته‏
اول و يك حس اعجاب و احترام نسبت به دسته دوم پيدا می‏كنيم . اين‏
چيست ؟ آيا واقعا باز مساله طبقه است ، ما فكر می‏كنيم ، خودمان را در
طبقه شهيدان كربلا می‏بينيم و دشمنانمان را در آن دسته ديگر ، و اين حس‏
تنفر از يزيد و شمر همان حس تنفری است كه از دشمن خودمان داريم ، ولی‏
آنرا متوجه آنها می‏كنيم و آن حس احترامی كه نسبت به شهيدان كربلا داريم‏
، همان ترحمی است كه به خودمان داريم يعنی همان تمايلی است كه به‏
خودمان داريم و به اين صورت بيان می‏كنيم ؟ ! اگر اينطور است ، پس آن‏
كسی هم كه او را دشمن خودت و ستمگر نسبت به خودت حساب می‏كنی با تو
هيچ فرق ندارد . چون او هم [ مطابق اين طرز تفكر ] حق دارد كه مثلا از
يزيد و شمر تحسين بكند و به آنها احترام بگذارد و از شهيدان كربلا تنفر
داشته باشد ، زيرا او هم خودش را كنار هم طبقه خنود می‏گذارد و بهحكم‏
همان حسی كه تو از دسته اول تنفر پيدا می‏كردی و نسبت به دسته دوم تحسين‏
واعجاب داشتی او بر عكس ،

326