متعدد است ، ولی در ميان حركتها و زمانهای عالم يكی را مقياس قرار
داده‏ايم برای سنجش ساير حركت‏ها ، به قول قدما حركت فلك را به دور
زمين ، و به قول امروزی‏ها حركت وضعی يا انتقالی زمين را مقياس برای‏
حركت‏ها قرار می‏دهيم و مثلا حركت وضعی زمين را به بيست و چهار قسمت‏
تقسيم كرده‏ايم و نام هر قسمت را يك ساعت گذاشته‏ايم پس معنی اينكه فلان‏
كار يك ساعت طول می‏كشد اين است كه اين مقدار كار منطبق با يك بيست و
چهارم آن حركت است ، و الا از نظر زمان بودن هيچ كدام اولويتی بر يكديگر
ندارند ، هر دو زمانند .
پس اين حرفها بيشتر بر مبنای قدما است نه خود مرحوم آخوند .

اتميت و اشرفيت حركت وضعيه

تا اينجا ، ما تقدم حركت وضعی را بر ساير حركات بيان كرديم .
ادوميتش چطور ؟ ادوميتش هم خيلی واضح و روشن است . هيچ حركت كمی الی‏
الابد ادامه پيدا نمی‏كند ، يعنی هر شيئی كه حركت كمی بكند بالاخره متوقف‏
می‏شود . اينست كه همه حركت‏های كمی اول و آخر دارند . حركت كيفی هم‏
همينطور ، هيچ وقت ادامه پيدا نمی‏كند ، حركت مكانی هم همينطور . و تنها
حركتی كه امكان اين است تا ابد ادامه پيدا بكند حركت وضعيه است ، يعنی‏
اگر يك شی‏ء روی محوری حركت بكند قابليت اين را دارد كه اين حركت تا
ابد ادامه پيدا بكند و قدما معتقد بودند كه حركت فلك چنين چيزی است ،
از ازل شروع شده و تا ابد ادامه دارد ، و " شروع شده " هم مسامحه لفظی‏
است ، يعنی لا أول له و لا آخر .
و اما اينكه اين حركت اتم است . اين هم واضح است ، برای اينست كه‏
اين حركتی است كه نقصان در آن فرض نمی‏شود ، نقصان آنجاست كه يك شی‏ء
امكان حركتی داشته باشد بعد به علت مانعی حركت متوقف بشود . وقتی كه‏
حركتی هميشه در هميشه ادامه دارد ، بنابراين هيچ وقت نقصان در آن پيدا
نمی‏شود ، پس اتم است .

173