برخلاف عدل نيست چون طبيعت بيش از اين او را جلو نياورده و او برای‏
همين كار ساخته شده ، بردگان [ را به بردگی گرفتن نيز هيچ منع قانونی‏
ندارد و امری برخلاف عدل نيست ] چون جنبه نژادی دارد ، نژادهای خاصی‏
هستند كه فقط برای بردگی ساخته شده‏اند ، همين طور كه " « و الخيل و
البغال و الحمير لتركبوها و زينة »( 1 " ) آنها هم اصلا برای همين خلق‏
شده اند ، نه اينكه يك امر موقت باشد برای يك مصلحت موقت يا آنچه كه‏
امروز خيلی‏ها درباب نژاد سياه می‏گويند كه اساسا نژاد سياه فلان استعداد
را ندارد
اين يك مسأله قابل بحث است كه آيا نژادها " عقب نگه داشته شده "
هستند يا " عقب مانده " ؟ خيلی فرق ست كه اينها از نظر طبيعی عقب‏
مانده باشند يا عقب نگهداشته شده ؟
ظاهرا اين نظر از نظر كلی هيچ قابل قبول نيست كه كسی بيايد تفاوتی تا
آن حد برای نژادها قائل باشد كه بعضی نژادها اساسا به هيچ وجه تمدن ساز و
فرهنگ ساز نيستند و فقط قدرت اقتباس و تقليد را دارند و نه چيز ديگر ،
[ و بعضی ديگر تمدن ساز و فرهنگ ساز هستند ] اما يك مسأله ديگر هست و
آن اين است كه تفاوت نژادها را هم شايد نشود انكار كرد كه در عين اينكه‏
همه استعداد دارند ولی بعضی از نژادها استعداد بيشتری دارند در اين باره‏
ما نمی‏توانيم اظهار نظر قطعی كنيم ، اشخاصی حق دارند اظهار نظر بكنند كه‏
مطالعه زيادی روی نژادها دارند ، ولی مستبعد هم نيست كه ميان نژادها تا
اندازه ای تفاوت باشد ، شايد هم نباشد ، ما اين را صددرصد نمی‏گوييم .
ولی مطلب اين است كه اين آقايان آمده اند خون و نژاد را يك عامل‏
شمرده اند و محيط جغرافيايی را عامل جداگانه ، در صورتی كه اين ، تحويل‏
می‏شود به آن ، يعنی اگر نژادها فرقی داشته باشند ريشه اش محيط جغرافيايی‏

پاورقی :
. 1 نحل / . 8

33