جامعه و فرد ( 1 )

خلاصه ای از بحث فصل بعد را كه فصل دوم است عرض می‏كنم .
بحثی دارد تحت عنوان " جامعه و فرد " در اينجا مسائل زيادی بحث‏
می‏شود يك مسأله اين است كه آيا جامعه اصل است و فرد فرع ، يا به عكس‏
، فرد اصل است و جامعه فرع ؟ ( البته اينها كلمه اصل و فرع را به كار
نمی‏برند ، كلمه ديگری تعبير می‏كنند ، ولی من مطلبش را عرض می‏كنم ) آيا
جامعه فرد را می‏سازد يا فرد جامعه را می‏سازد ؟ اگر بگوييم فرد جامعه را
می‏سازد پس فرد يك پديده طبيعی است ، يعنی فرد ساخته شده طبيعت است و
جامعه ساخته شده فرد ، يعنی شخصيت فرد قبلا در طبيعت ساخته می‏شود و
جامعه ، شخصيتی داشته باشد يا نداشته باشد هر چه هست محصول افراد است‏
كه افراد در طبيعت ساخته شده اند عكس قضيه اين است كه جامعه اصل است‏
و فرد فرع ، يعنی جامعه سازنده فرد است نه فرد سازنده جامعه فرد از آن‏
جهت كه ساخته طبيعت است يك شخص هست ولی يك شخصيت نيست از اين‏
جهت او فقط يك حيوان است ، يعنی طبيعت فقط يك حيوان خلق می‏كند مثل‏
حيوانهای ديگر . ولی فرد به اعتبار

137