، پيشرفت از چه نظر ؟ اصلا معنی پيشرفت چيست ؟ ممكن است پيشرفت به‏
ثروت توجيه شود ، يعنی [ بگويند با گذشت زمان ] بشر تسلطش بر منابع‏
طبيعی زيادتر می‏شود و بيشتر می‏تواند ثروت زمين را استخراج كند ، پس اين‏
كاملتر است واقعا هم اين خودش مسأله‏ای است . « و لقد مكناكم فی الارض‏
و جعلنا لكم فيها معايش قليلا ما تشكرون » ( 1 ) . [ بگويند انسان‏
پيشرفته يعنی انسانی كه ] " معايش " را كه در زمين هست هر چه بيشتر
به دست آورد .
همچنين ممكن است ملاك تكامل را قدرت بدانيم البته قدرت با ثروت‏
بستگی دارد ولی عين همديگر نيستند ( 2 ) درباب قدرت هم اگر بگوييم‏
قدرت به معنای تسلط بيشتر است اين سؤال مطرح می‏شود كه تسلط بيشتر بر چه‏
؟ بر طبيعت ؟ كه همان تكنولوژی می‏شود ، يعنی هر چه انسان از نظر

پاورقی :
. 1 اعراف / 2 10 ثروت و قدرت به نوعی با يكديگر خويشاوندند ، ثروت‏
، قدرت به وجود می‏آورد و قدرت ، ثروت اينكه می‏گويند " توانا بود هر
كه دانا بود " در عمل در دنيای امروز بايد گفت " توانا بود هر كه دارا
بود " حقيقت اين است كه دانايی و دارايی و توانايی با يكديگر نوعی‏
تلازم دارند البته دانا ، توانا و دارا هم می‏شود آنچنانكه غرب چون دانا
شد دارا و توانا هم شد ولی دارايی ملازم با دانايی و توانايی نيست ، بعضی‏
كشورها دارا هستند ( عربستان سعودی ) ولی دانا و توانا نيستند توانايی هم‏
ملازم با دانايی و دارايی به طور صددرصد نيست بلكه بايد گفت اين سه معنی‏
در عين اينكه به نوعی ملازم يكديگرند همه از هم قابل تفكيك می‏باشند حتی‏
دانايی اگر دانايی غير فنی باشد مثلا پزشكی يا ادبی يا علوم يا فلسفه باشد
مستقيما سبب توانايی و دارايی نمی‏شود .

231