عوامل محرك تاريخ به يك اعتبار همه چيز در عالم تاريخ دارد ، چون تاريخ يعنی سرگذشت ،وقتی كه يك شیء حالت متغيری داشته باشد و از حالی به حالی و از وضعی بهوضعی تغيير وضع و تغيير حالت بدهد اين همان سرگذشت داشتن و تاريخ داشتناست ، برخلاف اينكه اگر يك شیء به يك وضع ثابتی باشد ، يعنی هيچگونهتغييری در آن رخ ندهد قهرا تاريخ هم ندارد مثلا اگر ما معتقد باشيم كهزمين از ابتدا كه خلق شده و به وجود آمده به همين شكل و به همين وضع بودهكه هست پس زمين تاريخی ندارد ، اما اگر زمين تغييراتی داشته باشد ،قبول كنيم كه زمين يك سلسله تغييرات و تحولات داشته ، پس زمين تاريخدارد ، كما اينكه ما " تاريخ طبيعی زمين " داريم . مسأله ديگر اين است كه آيا تاريخ بر اساس تصادف است يا بر اساساصل علی و معلولی ؟ يكی از نظريات درباب تاريخ اين است كه تاريخ راتصادفات به وجود آورده ، ولی آن كسی هم كه میگويد " تصادف " مقصودشاين نيست كه [ وقايع تاريخی ] بدون علت به وجود آمده ، |