طبقاتی دارد و بس ، ( 1 ) ممكن است يك پير بی‏سواد چون در طبقه‏
پرولتاريا قرار گرفته است روشنفكر باشد و يك جوان تحصيلكرده چون وضع‏
طبقاتيش جور ديگری اقتضا می‏كند ، وجدان و آگاهی او خواه ناخواه كاذب‏
باشد .
كذب اين حرف ماركس از يك طرف در جامعه سرمايه داری روشن شد يعنی‏
سرمايه دارها عملا كذبش را ثابت كردند ، [ و از طرف ديگر در جامعه‏
كمونيستی ، يعنی ] خود كمونيستها هم عملا كذبش را ثابت كردند منتها
كمونيستها به روی خودشان نياوردند ولی آنها به روی خودشان آوردند ( 2 ) .
اين كه عرض كرديم كه طبقه سرمايه دار كذب اين حرف را ثابت كرد از
اين جهت است كه آنها عملا نشان دادند كه پيش بينی‏های ماركس غلط از آب‏
در آمد مثلا او ماشين وار فكر می‏كرد كه پيشرفت ماشين كم كم به فلان مرحله‏
می‏كشد ، بعد سرمايه دار جبرا چنين می‏كند ، بعد چنين بحران ايجاد می‏شود و
بعد انقلاب می‏شود معلوم شد كه نه ، سرمايه دار هم می‏تواند يك روشن‏
بينی‏ای در كار خودش داشته باشد و با پيش بينی وقايع ، جلو انقلابها را
بگيرد انگلستان در مستعمرات خودش با يك پيش بينی و يك آگاهی و يك‏
زيركی و يك عقل توانست جلو انقلابها را بگيرد و بعد استفاده اش را
استمرار بدهد ، چون پيش بينی كرد ، يعنی آگاهيش كاذب نبود و خوب درك‏
كرد قبل از آن كه انقلاب رخ بدهد آمد به اينها استقلال داد و بعد از آن ،
منافعش بيش از پيش تأمين شد همچنين دو گل كه خودش وابسته به همان‏
طبقات بود آمد به الجزاير استقلال داد و بلكه وقتی هم كه به آراء عمومی‏
مراجع كرد اكثريت قريب به اتفاق مردم فرانسه رأی دادند به اين كه‏
الجزاير آزاد باشد ، و اكنون ضمن اين كه الجزاير مستقل شده ، منافعی كه‏
فرانسه از الجزاير می‏برد بيش از منافعی است كه در دوره استعمار خود

پاورقی :
. 1 اين مطلب را در كتاب " جامعه و تاريخ " هم طرح كرده‏ايم .
. 2 هم دنيای سرمايه داری و هم دنيای كمونيستی اين نظريه ماركس را
باطل شناختند تأسيس حزب و تعليم و تربيت حزبی وسيله لنين به نوعی‏
تكذيب نظريه ماركس بود .

295