همه چيز را - به انسان الهام می‏كند . در كارهايی كه اسمش را كار اخلاقی‏
می‏گذاريم وجدان به انسان الهام می‏كند ، می‏گويد اين كار را بكن ، آن كار
را نكن كار اخلاقی كاری است كه از وجدان الهام گرفته شده باشد كار طبيعی‏
كاری است كه به وجدان مربوط نيست ، به طبيعت ارتباط دارد ، مثل غذا
خوردن ، آب نوشيدن و امثال اينها ولی كار اخلاقی به طبيعت انسان ارتباط
ندارد ، به وجدان انسان ارتباط دارد ، به فرمانی است كه انسان از ضمير
خود می‏گيرد .

نظر قرآن درباره وجدان

قرآن در مورد اينكه انسان مجهز به يك سلسله الهامات فطری هست سكوت‏
نكرده است . در سوره مباركه والشمس می‏خوانيم : « و الشمس و ضحيها 0 و
القمر اذا تليها 0 و النهار اذا جليها 0 و الليل اذا يغشيها 0 و السماء و
ما بنيها 0 و الارض و ما طحيها 0 و نفس و ما سويها 0 فالهمها فجورها و
تقويها »( 1 ) . آخرين سوگند اين است : سوگند به روح بشر و اعتدال آن‏
كه خدای متعال به روح بشر كارهای فجور و كارهای تقوا را الهام كرد كه چی‏
فجور است ، چی فسوق است ، چی زشت و نبايد كردنی است و چی تقوا و پاكی‏
است و بايد انجام بشود .
وقتی اين آيه قرآن نازل شد : « تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعاونوا
علی الاثم و العدوان »( 2 ) بر كارهای نيك و بر تقواها همكاری كنيد ولی‏
بر

پاورقی :
1 ) سوره شمس ، آيه 1 الی . 8
2 ) سوره مائده ، آيه . 2

54