زيبايی معقول

حالا كه رسيديم به اين حد كه زيبايی منحصر به زيباييهای مربوط به غريزه‏
جنسی نيست ، در همه محسوسات اين عالم هست ، و منحصر به محسوسات اين‏
عالم نيز نيست ، مربوط به معانی فكری هم هست ، يك قدم برويم بالاتر ،
از اين بالاتر هم وجود دارد : زيبايی معقول ، يعنی زيبائيی كه فقط عقل‏
انسان آن را درك می‏كند ، نه حس انسان آن را درك می‏كند و نه قوه خيال‏
انسان ، در يك اوج و مرتبه ای بالاتر است ، و به آن می‏گويند زيبايی عقلی‏
يا حسن عقلی نقطه مقابل ، زشتی عقلی يا نازيبايی عقلی است اينجاست كه‏
متكلمين اسلامی ( البته متكلمين شيعه و متكلمين معتزله نه اشاعره ) و
همچنين فقهاء اسلامی ( باز فقهاء شيعه و آن گروه از فقهاء اهل تسنن كه از
نظر كلامی معتزلی بوده اند ) معتقدند به حسن عقلی بعضی از كارها و قبح و
زشتی عقلی بعضی از كارها يعنی مدعی هستند كارهای بشر دو گونه است : بعضی‏
كارها فی حد ذاته [ يعنی ] خود كار زيبا و جميل است ، با عظمت است ،
جاذبه و كشش دارد ، حركت ايجاد می‏كند ، عشق و علاقه ايجاد می‏كند ،
ستايش آفرين است ، [ و بعضی كارها چنين نيست ] . اصلا بحث ما از همين‏
جا شروع شد كه ما پاره ای از كارهای بشر را می‏بينيم كه با كارهای عادی و
طبيعی او متفاوت است كارهای طبيعی و عادی بشر كارهايی است كه ستايشها
و آفرينها و تحسينها را بر نمی‏انگيزد ولی پاره ای از كارهاست كه شكوه و
عظمت و جلال دارد ، جمال و زيبايی دارد ، در مقابل خودش تواضع و خشوع و
تحسين می‏آفريند و واقعا هم اين جور است كيست . كه ببيند انسانی خود را
فدای نجات جامعه خودش

107