انسان آن چيزی است كه بخواهد باشد

علمای ما درباب اينكه انسان آن چيزی است كه می‏انديشد يا انسان آن‏
چيزی است كه بخواهد باشد ، خيلی بهتر از آقای سارتر بحث كرده اند در
فلاسفه اسلامی صدرالمتالهين بهتر از همه بحث كرده و اين مطلب ريشه قرآنی‏
دارد كه هر موجودی خودش خودش است جز انسان كه در قيامت به صورتهای‏
مختلف محشور می‏شود : « يوم ينفخ فی الصور فتأتون افواجا »( 1 ) ، و فقط
گروهی از مردم انسان محشور می‏شوند ، گروههای ديگر مردم به صورتهای مختلف‏
از حيوانات محشور می‏شوند ، گروههای ديگر مردم به صورتهای مختلف از
حيوانات محشور می‏شوند انسان مجبور نيست كه انسان باشد بلكه می‏تواند
خودش را انسان بسازد ، و می‏تواند خودش را تبديل به يك گرگ يا سگ يا
خوك و يا خرس بكند تا چه ملكاتی را برای خودش كسب كرده باشد راجع به‏
اينكه انسان همان است كه بينديشد ملا خيلی خوب می‏گويد :

ای برادر تو همه انديشه‏ای

ما بقی تو استخوان و ريشه‏ای

گر بود انديشه ات گل ، گلشنی

ور بود خاری تو هيمه گلخنی

اگر از ملا بپرسيم آدم چيست ؟ می‏گويد آن چيزی است كه می‏انديشد اگر
بپرسی من چيستم ؟ می‏گويد تو بگو درباره چه می‏انديشی تا بگويم چيستی اگر
درباره حقيقت می‏انديشی تو حقيقتی ، درباره خدا می‏انديشی تو مثال خدا
هستی ، درباره علی می‏انديشی علی هستی ، درباره آن كاری می‏انديشی كه كار
يك سگ است تو سگ هستی . بگو چه

پاورقی :
1 ) سوره نبأ ، آيه . 18

218