و آن چيزی كه حجم اخلاقی به دور آن می‏گردد ، يا به تعبيری كه امشب گفتم‏
آن نقطه ای از روح انسان كه اسلام روی آن دست گذاشته است برای احياء
اخلاق انسانی و برای اينكه انسان را به سوی اخلاق سوق بدهد ، كرامت و عزت‏
نفس است ناچار بايد لااقل قسمتی از آيات و احاديث در اين زمينه را
برای شما بخوانم ، و تا اينها را نخوانيم درست آشنا نمی‏شويم .
عزت نفس : « و لله العزش و لرسوله و للمؤمنين »( 1 ) عزت منحصرا از
آن خداست و پيامبر خدا و مؤمنين مؤمن بايد هميشه عزيز باشد و عزيز است.
پيغمبر اكرم فرمود : « اطلبوا الحوائج بعزش الانفس » ( 2 ) . انسان‏
احتياج پيدا می‏كند به انسانهای ديگر آيا عرض احتياج به انسانهای ديگر
خوب است يا بد ؟ برخی مكتبها می‏گويند خوب است ، مخصوصا از اين جهت‏
كه هر چه انسان بيشتر اظهار احتياج و تذلل و خواستاری بكند نفس خودش را
بيشتر خوار و ذليل كرده برای تهذيب نفس خوب است .

كلبيون و ملاميه

گروهی بوده اند در يونان قديم كه اينها را كلبيون می‏گويند اينها در
اخلاق توصيه می‏كردند به دنائت و پستی ، و هر چه انسان خودش را بيشتر
پست می‏كرد ، از نظر اينها اخلاقی تر بود و در غير كلبيون هم چنين افرادی‏
در دنيا بوده اند در اخلاق صوفيانه ما نيز چنين كلماتی هست ولی نه زياد
چون اينها متأثر از اخلاق اسلامی هستند و از عزت و كرامت نفس هم زياد

پاورقی :
1 ) سوره منافقون ، آيه . 7
2 ) نهج الفصاحة ، حديث 325 ، ص . 64

148