پس ضرورتی ندارد كه ما خودمان را خسته بكنيم و بخواهيم عبادت را يعنیآن تجلی خواست روحی بشر را تعريف بكنيم ، ولی همه اينها در عبادت وجوددارد بزرگترين ، شريفترين ، با شكوه ترين و با عظمت ترين حالت انسان آنحالت پرستشانه ای است كه به خود میگيرد . آيا پرستش منحصر به پرستش آگاهانه انسان است ؟ مطلب ديگر : درباب زيبايی گفتيم آيا زيبايی - همچنانكه افراد كم اطلاعفكر میكنند - امری است وابسته به غريزه جنسی حيوانات ، و فقط نسبت بهجنس مخالف احساس میشود ؟ يا توسعه دارد ، همه طبيعت را فرا میگيرد ،از طبيعت بالاتر ، معانی ذهنی را فرا میگيرد مثل آنچه كه در فصاحت وبلاغت و شعر و غيره مثال زديم ، و يا از اين هم بالاتر زيبايی معقول رافرا میگيرد ، زيباييهايی كه بالاتر از حد حس و حد خيال و غيره است .گفتيم البته بالاتر است . میبينيد در دعا میخوانيم : « اللهم انی اسألكمن جمالك باجمله و كل جمالك جميل » ( 1 ) پروردگارا ما از تو مسئلتمیكنيم ، از زيبايی و جمالت متكلمين اسلامی درباب صفات خداوند اصطلاحكرده اند صفات ثبوتيه و صفات سلبيه ولی ديگران مخصوصا عرفا اصطلاحشانصفات جماليه و صفات جلاليه است به جای صفات ثبوتيه میگويند صفاتجماليه ، و به جای صفات سلبيه میگويند صفات جلاليه اين برای آن است كهجمال و زيبايی ، حقيقتش آنجاست ، آنچه در اينجا هست جلوه ای است ازآنچه در آنجا هستپاورقی : 1 ) مفاتيح الجنان ، دعای سحر . |