كارها كه نا آگاهانه در طريق رضای خداست ولی آگاهانه چنين نيست [ اجردارد يا نه ؟ ] مثلا يك بت پرست ممكن است چنين كاری بكند چنانكه حاتمطائی كرد و امثال او میكردند ما احاديث زيادی در اين زمينه داريم دربارهكافرانی كه چنين كارهايی كرده اند از پيغمبر يا ائمه سؤال كرده اند آيااينگونه كارها نزد خدا بی اجر است ؟ جواب داده اند : نه ، بی اجر همنيست درست است كه عمده اجرها مال كارهای آگاهانه انسان است ، ولیاينكه انسان به حس اخلاقی خودش پاسخ میدهد ، حس اخلاقی حسی جدا از حسخداشناسی نيست بر عكس آنچه كه عده ای خيال كرده اند حس خداشناسی يكحس است و حس اخلاقی حس ديگر ، حس اخلاقی همان حس خداشناسی است ولیحس تكليف خداشناسی ، حس خداشناسی و حس تكليف خداشناسی است ، يعنیحسی است كه به موجب آن انسان ، اسلام فطری را میشناسد ، بالفطره میشناسدكه " عفو " مورد رضای معبود است ، بالفطره میشناسد كه خدمت به خلقخدا و فداكاری برای خلق خدا مورد رضای معبود است ، بالفطره میشناسد كهانصاف مورد رضای معبود است ، بالفطره میشناسد كه تن به ذلت و خواریندادن مورد رضای معبود است . توجيه صحيح اخلاق بنابر اين آنكه میگويد ريشه اخلاق در وجدان انسان است ، حرفش ، همراست است و هم راست نيست راست است به اين معنی كه واقعا قلب انساناينها را به او الهام میكند اما راست نيست به اين معنی كه |