موضوع
مردم شناسى ، ظرفيت درك حقايق .
[ 652 ]
70 الإملاص و من كلام له عليه السّلام في ذمّ أهل العراق معرفة النّاس : قابليّة درك الحقائق
أمّا بعد ، يا أهل العراق ، فإنّما أنتم كالمرأة الحامل : حملت فلمّا أتمّت أملصت و مات قيّمها ، و طال تأيّمها ، و ورثها أبعدها . ( 1 ) أما و اللّه ما أتيتكم اختيارا ، و لكن جئت إليكم سوقا . و لقد بلغني أنّكم تقولون : عليّ يكذب . قاتلكم اللّه فعلى من أكذب ؟ أعلى اللّه ؟ فأنا أوّل من آمن به أم على نبيّه ؟ فأنا أوّل من صدّقه . ( 2 ) كلاّ و اللّه ، و لكنّها لهجة غبتم عنها ، و لم تكونوا من أهلها . ويل أمّه ، كيلا بغير ثمن لو كان له وعاء . وَلَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حيَنٍ . 1 [ 1 654 ] ( 3 )
-----------
( 1 ) ص 88 .
[ 653 ]
70 سقط كردن از سخنان آن حضرت عليه السّلام در سرزنش مردم عراق است مردم شناسى : ظرفيت دريافت حقايق
امّا بعد شما اى مردم عراق ، همانا زن آبستنى را مىمانيد كه حمل برداشته چون با رنج مدت باردارى را به آخر رساند ، آن را ساقط كند و سرپرستش بميرد ، و بيوگيش طولانى گردد ، و دورترين خويش وارث او گردد . ( 1 ) به خدا سوگند من به اختيار به طرف شما نيامدم ، بلكه قهرا بدين سو رانده شدم . به من خبر رسيده كه شما مىگوييد : على دروغ مىگويد . خدا شما را بكشد من بر چه كسى دروغ مىبندم ؟ آيا بر خدا ؟ با آنكه نخستين كسى هستم كه به او ايمان آورد . يا بر پيغمبرش ؟ با آنكه اول كسى هستم كه او را تصديق كردم ( 2 ) نه چنين نيست به خدا قسم ، بلكه گفتاريست كه شما از آن بيگانهايد ، و شايسته دريافت آن نيستيد . واى مادرش به حال او پيمانهايست بىبها ، اى كاش براى آن ( حقايق رايگان ) ظرفيت قابلى بود . « و خبر آن را پس از چندى حتما خواهى دانست » . [ 1 655 ] [ 2 ] ( 3 )
[ 2 ] جبران خليل جبران مىگويد : على روح كلى بود كه آهنگ ابديت را در فضاى عرب منعكس كرد ، و چون بزرگتر از زمان خودش بود ، مردم نه او را شناختند و نه سخنش را درك كردند ( مترجم )
[ 654 ]
[ 1 652 ] ما روي من هذا الكلام في مصدر آخر .
« الإرشاد » للشيخ المفيد :
و من كلامه عليه السّلام في مقام آخر : . . .
« يا أهل الكوفة ، أنتم كأمّ مجالد : حملت فأملصت ، فمات قيّمها ، فطال تأيّمها ، و ورثها أبعدها . . .
يا أهل الكوفة أخبركم بما يكون قبل أن يكون لتكونوا منه على حذر و لتنذروا ، من اتّعظ و اعتبر كأنّي بكم تقولون : إنّ عليّا يكذب ، كما قالت قريش لنبيّها ، صلّى اللّه عليه و آله ، و سيّدها نبيّ الرّحمة ، محمّد بن عبد اللّه ( ص ) حبيب اللّه ، فيا ويلكم أفعلى من أكذب ؟ أعلى اللّه ؟ فأنا أوّل من عبده و وحّده ، أم على رسول اللّه ، صلّى اللّه عليه و آله ؟ فأنا أوّل من آمن به و صدّقه و نصره .
كلاّ و اللّه ، و لكنّها لهجة خدعة كنتم عنها أغنياء . و الّذي فلق الحبّة و برأ النّسمة لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِيْنٍ ، و ذلك إذا صيّركم إليها جهلكم و لا ينفعكم عندها . . . » . ( ص 149 ) .
[ 655 ]
[ 1 653 ] ترجمه روايت « ارشاد » نوشته شيخ مفيد :
مردم كوفه ، شما مانند ما در مجالد هستيد كه بار بردارد سپس آن را ساقط گرداند ، آنگاه سرپرست او بميرد و بيوگيش به درازا كشد ، و خويش دورترش از او ارث برد . . .
مردم كوفه ، شما را به پيشامدهايى ، پيش از شدن خبر مىدهم تا از آنها كناره گيريد و در هشدار باشيد ، براى آن كس كه پند پذيرد و آموزش گيرد گويى مىگوييد : على دروغ مىگويد ، همان گونه كه قريش چنين نسبتى به پيامبرشان ، صلّى اللّه عليه و آله ، و سرورشان پيامبر رحمت ، محمّد بن عبد اللّه ، محبوب خدا ، دادند . اى واى بر شما آيا بر چه كسى دروغ مىبندم ؟ بر خدا ؟ با آنكه من نخستين كسى هستم كه به او ايمان آورد ، و او را تصديق كرد و به ياريش برخاست . نه چنين نيست به خدا سوگند ، بلكه گفتاريست خدعه كه از آن بىنيازيد . سوگند بدان كس كه دانه را شكافت و جان را آفريد « خبر آن را چندى بعد حتما خواهيد دانست » ، و در آن هنگام چون به سوى آن شما را ببرد نادانتان گرداند ، و در كنار آن سودى براى شما ندارد . . .
[ 657 ]
