سند
مورخان و شارحان نهج البلاغه در شأن بيان اين خطبه داستانى نقل كردهاند كه مربوط به جريان تجمع در سقيفه بنىساعده و خليفه سازى پس از رحلت رسول خدا مىباشد . ترجمه اين داستان را آية اللّه طالقانى از شرح ابن أبى الحديد نقل كردهاند كه در ضمن ( توضيح مترجم ) به نظر خوانندگان خواهد رسيد ، و چون اين خطبه به آن جريان مربوط است در برخى از كتب تاريخى نقل شده كه برخى از آنها را به عنوان سند نقل مىكنيم :
1 ابراهيم بن محمّد البيهقى ( از دانشمندان قرن سوّم و چهارم ) در كتاب « المحاسن و المساوىء » ( ج 2 ، ص 139 ) ، جمله زير از خطبه را نقل كرده است : « و إن أسكت يقولوا جزع من الموت ، هيهات بعد اللّتيّا و الّتى ، و اللّه لابن أبى طالب آنس بالموت من الطفل بثدي أمّه » . ( استناد نهج البلاغه للاستاذ امتياز عليخان العرشى ، ترجمه الشيخ عزيز اللّه العطاردى ، تهران ، ط الثانية ، 1393 ق . ، ص 22 ) .
2 آقاى شيخ محمّد باقر محمودى روايت ديگرى از اين خطبه را از كتاب « نزهة الناظر » نقل كرده است ، ( نهج السعادة ، ج 1 ، ص 42 ) چون كتاب براى ايشان شناخته شده بوده است ، نام نويسنده و ديگر مشخصات كتاب را نقل نكرده است ، دو كتاب بدين نام داريم :
الف نزهة الناظر فى تنبيه الخاطر نوشته حسين بن محمد حلوانى از علماى قرن پنجم ، ب نزهة الناظر نوشته شيخ نجيب الدين يحيى بن سعيد از دانشمندان قرن هفتم و هشتم و از استادان علاّمه حلّى . احتمال دارد منبع نقل ، كتاب اوّل باشد .
3 شيخ طبرسى ( ابو منصور احمد بن على بن أبى طالب ) ( از دانشمندان اواسط قرن ششم ) در كتاب « الاحتجاج » .
4 سبط ابن الجوزى ( شمس الدين أبو المظفر يوسف بن فرغلى ) ( ف . 654 ه . ق . ) در تذكرة الخواص ، ( باب السادس ، ص 121 ) با ذكر اسناد خود از مجالد ، از عكرمة ، از ابن عبّاس .
5 ابن ابى الحديد ( ف . 656 ه . ق . ) در « شرح خود بر نهج البلاغه » ، بدون ذكر سند و منبع نقل .
[ 159 ]
