سند
ابن أبى الحديد مىگويد ( شرح ، ج 3 ، ص 153 ) : « اين خطبه امير المؤمنين عليه السّلام ، از دو بخش جداگانه تشكيل شده است : بخش اوّل از ابتدا تا « . . . و لا تفقد له نعمة » كه سپاس نعمت خدا است ، و بخش دوّم از : « و الدنيا دار منى لها الفناء . . . » تا آخر خطبه ، كه با يكديگر هماهنگ نيستند ، ليكن سيّد رضى رحمه اللّه تعالى سخن امير المؤمنين را به سبك خاصّ خود با هم در آميخته پيوستگى سخن را مورد توجّه قرار نداده است ، زيرا منظور او از تأليف نهج البلاغه نشان دادن فصاحت آن حضرت عليه السلام بوده است و نه چيز ديگر . و اگر همه خطبههاى او را گرداورى مىكرد ، كتابى چند برابر نهج البلاغه تأليف مىشد » .
دكتر صبحى صالح در صدر خطبه 28 : « أمّا بعد ، فإنّ الدنيا أدبرت و آذنت بوداع . . . » مىنويسد : اين خطبه فصلى از خطبهايست كه با جمله « الحمد للّه غير مقنوط من رحمته » آغاز مىشود ، و در صدر اين خطبه ( 45 ) مىنويسد : جزئى از خطبهاى طولانى است كه روز عيد فطر ايراد كرده است . اگر چه دكتر صبحى صالح منبع گفته خود را ذكر نمىكند ، ليكن ادعايش درست است و خطبه 28 و اين خطبه بخشهائى از خطبهاى طولانى است كه روز عيد فطر ايراد كرده است . اگ چه دكتر صبحى صالح منبع گفته خود را ذكر نمىكند ، ليكن ادعايش درست است و خطبه 28 و اين خطبه بخشهائى از خطبهاى هستند كه امير المؤمنين در يكى از روزهاى عيد فطر ايراد كرده است ، چنانكه در زير گفته خواهد شد .
از طرف ديگر سيد رضى دو بخش اين خطبه ( و خطبه 28 ) را چنانكه ابن أبى الحديد مىگويد از دو جا نگرفته است ، بلكه از يك خطبه كه در يك مناسبت ايراد شده گلچين كرده در اين دو خطبه جاى داده است .
در منابع اهل سنّت اثرى از خطبه حاضر ديده نشد ، اگر چه خطبه 28 را كه از همين منبع گرفته شده است ، نزديك به بيست منبع نقل كردهاند ( ن . ك . به : 28 ) كه عدهاى از راويان آن هم از اهل سنّت هستند ، و تنها دو منبع زير ، يكى قبل از تأليف نهج البلاغه و ديگرى بعد از تأليف نهج البلاغه ، از فقهاى اماميه آن را نقل كردهاند :
1 شيخ صدوق ابو جعفر محمد بن على ابن بابويه ( ف . 381 ه . ق . ) در « من لا يحضره الفقيه » ج 1 ، ص 16 514 ذيل حديث 1482 ، به عنوان خطبة العيدين .
2 شيخ طوسى ( ف . 460 ه . ق . ) در « مصباح المتهجّد » ، ص 458 ( مصادر ، ج 2 ،
[ 499 ]
ص 158 ) .
در ضمن ابن أبى الحديد مىگويد ( شرح ، ج 3 ، ص 152 ) : اصطلاح « حلوة خضرة » از گفته رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله گرفته شده است كه فرمود : « إنّ الدّنيا حلوة خضرة ،
و إنّ اللّه مستخلفكم فيها فناظر كيف تعملون » .
