سند
اين خطبه ، ظاهرا ، از دو بخش تشكيل شده است ، بخش نخست از : « إنّ إستعدادي . . . تا . . . و لا أكره لكم الإعداد » كه در برخى از منابع زير نقل شده است ،
و بقيّه : « و لقد ضربت أنف هذا الأمر . . . تا . . . أو الكفر بما جاء محمّد صلّى اللّه عليه و آله » و جمله بعد كه با اندك اختلافى در برخى از منابع آمده است : « إنّه قد كان على الأمّة وال . . . تا آخر » ، در منابع ديگر كه هر بخش در جاى خود خواهد آمد و اين بخش در كلام 53 نيز ، به روايتى ديگر ، تكرار شده است :
1 نصر بن مزاحم منقرى ( ف . 202 يا 210 يا 212 ه . ق . ) ، بخش اوّل كلام در « وقعة صفين » ، ص 55 ، و بخش سوّم ، در همان كتاب ، ص 201 ، و بخش دوّم ،
ص 474 .
2 ابن اعثم ( محمد بن على ) كوفى ( ف . 214 ه . ق . ) ، به اختصار ، در « كتاب الفتوح » ، ج 2 ، ص 381 ط الهند . ( محمودى ، نهج السعادة ، ج 2 ، باب الخطب ،
ط 174 ، ص 90 ) .
3 ابن قتيبة ( ف . 276 ه . ق . ) بخش اوّل خطبه ، در « الامامة و السياسة » ج 1 ،
ص 85 .
4 خطيب خوارزمى ( موفق بن احمد المكّى ) ( ف . 568 ه . ق . ) بخش دوّم خطبه در « مناقب امير المؤمنين » ص 108 ، بسنده إلى سالم بن أبي حفصة ، عن مازن العابدى عنه عليه السّلام ، ( سيّد عبد الزهراء ، مصادر نهج البلاغة ، ج 2 ، ص 152 ) .
5 ابن عساكر ( ف . 571 ه . ق . ) ، بخش اوّل در « تاريخ دمشق » ج 56 ، ص 62 ، ذيل ترجمة معاوية . ( محمودى ، نهج السعادة ، ج 2 ، ص 90 ) .