سند
اين سخن چهار موضوع را در بر دارد :
الف وصيت رسول خدا درباره انصار ، در اين باره منابع فراوانى وجود دارد ، از آن جمله در صحيح بخارى ( ج 2 ص 314 ) و صحيح مسلم ( حديث 1949 ) .
ب گفته انصار در روز سقيفه : « منّا امير و منكم امير » ، اين سخن نيز در منابع تاريخى ، و از جمله در تاريخ طبرى ( ذيل حوادث سال 11 ) نقل شده است ،
ج احتجاج قريش درباره خودشان كه آنان از درخت رسول خدا هستند ، اين موضوع نيز در تاريخ طبرى نقل شده است .
د گفتار امير المؤمنين كه « احتجوا بالشجرة و اضاعوا الثمرة » ، كه اين سخن در هيچ يك از منابع نقل نشده است ، ليكن نتيجه منطقى آن احتجاجها است ، لذا در اين جا به سه منبع براى اين كلمات اشاره مىشود كه نخستين منبع به مفاد مطلب اشاره كرده است ،
و دو منبع ديگر منطوق سخن را برابر با نصّ نهج البلاغه نقل كردهاند ، كه نخستين منبع از أبو حيان توحيدي است ، اگر چه وفات أبو حيان را در سال 400 يا 404 يا 414 ه . ق . نقل كردهاند ، ليكن خود تصريح مىكند كه كتاب البصائر را در سال 350 نوشته است ، و اختلاف روايت هم نشان مىدهد كه از نهج البلاغه نگرفته است . منبع ديگر از آثار سيّد شريف رضى است ، ليكن چون در آن كتاب سيره و سخنان امير المؤمنين را به شيوه تاريخ نويسى آورده ، در مقدّمه سخن مىگويد : « و فى خبر مرفوع ، قال لمّا رفع يده من غسل رسول اللّه ( ص ) ، أتته أنباء السقيفة ، فقال : . . . » ، و چون اين خبر را در آنجا عينا مانند نهج البلاغه نقل كرده است ، از آن منبع در حاشيه سخن چيزى نقل نمىشود . اين سه منبع به ترتيب تاريخ فوت مؤلف عبارتند از :
1 على بن الحسين المسعودى ( ف . 346 ه . ق . ) در « اثبات الوصية » ، ص 123 .
2 أبو حيان توحيدى ( ف . 400 يا 404 يا 414 ه . ق . ) در « البصائر و الذخائر » ، ج 2 ،
ص 247 .
3 « سيّد شريف رضىّ ( ف . 406 ه . ق . ) در « خصائص امير المؤمنين » ص 62 و 63 .
[ 625 ]
