قسم دوم انشائى تجريدى
كليت ناشى از انشاء تجريدى عبارتست از فعاليت مغزى براى ايجاد هويتى كه هيچ نيازى به مشاهده موارد و مصاديق آن هويت ندارد ، مانند اعداد و اعمال رياضى و اشكال هندسى و احكام آنها . اگر چه انشاء تجريدى در ذهنهاى ابتدائى احتياج به مشاهدات عينى دارد : باين معنى كه براى انشاء عدد 2 نخست مشاهده دو سنگ يا دو انسان يا دو درخت لازم است و هم چنين براى انشاء تجريدى دايره نخست مشاهده يك ظرف دايرهاى يا يك حوض دائرهاى مورد نياز است ، ولى پس از طى مراحل ابتدائى ، در انشاء هويتهاى مزبور نيازى به مشاهدات عينى وجود ندارد . بهمين جهت است كه كليت آنها با فعاليت انشائى مغز حاصل ميگردد .
حكم به اينكه 8 4 4 در مغزهاى رشد يافته معمولى نه تنها نيازى به استقراء همه موارد فرمول مزبور ندارد بلكه حتى احتياج بديدن يك مورد هم ندارد .
لذا اگر چنين فرض كنيم كه رشد يك مغز بدون احتياج به طى مراحل اوليه مشاهدات ، امكانپذير باشد ، بدون ترديد اعمال رياضى و هندسى را انجام خواهد داد بدون احتياج به تماس يا واقعيتهاى عينى . باضافه اينكه مغز آدمى در موقع اشتغال به فعاليتهاى رياضى ، كمترين توجهى به نمودها و پديدههاى عينى كه منشاء انتزاع واحدهاى آن فعاليتها ميباشد ، ندارد .