داستان ضحاك بن قيس
بنا به نقل ابن ابى الحديد : ابراهيم ثقفى در كتاب « الغارات » چنين ميگويد :
« غارتگرى ضحاك بن قيس پس از داستان حكمين ( ابو موسى اشعرى و عمرو بن عاص ) و پيش از جنگ نهروان بوده است . حادثه غارتگرى ضحاك چنين بوده است : هنگاميكه معاويه از آماده شدن امير المؤمنين براى نبرد با او آگاه شد ، بوحشت افتاده و از دمشق بيرون آمده و به همه نواحى شام اشخاصى فرستاد كه بمردم اطلاع بدهند كه على بن ابيطالب ( ع ) بسوى آنها حركت كرده است و بر همه مردم يك نسخه نامه نوشت كه براى آنان خواندهشد . اين نامه چنين بود :
« پس از حمد و ثناى خداوندى ، ما و على بن ابيطالب قراردادى نوشتيم و شرطهائى را در آن ذكر كرديم و دو مرد را بر ما و بر او حكم قرارداديم كه مطابق قرآن حكم كنند و از آن تجاوز ننمايند و عهد و پيمان خداوندى را براى كسى قرارداديم كه تعهد را بشكند و حكم را اجراء ننمايد .
حكمى كه طرفدار من بود و من او را حكم قرارداده بودم ، زمامدارى مرا تثبيت كرد و حكمى كه طرفدار على ( ع ) بود ، وى را از زمامدارى خلع نمود
[ 188 ]
و اكنون على بن ابيطالب ( ع ) از روى ستمكارى رو به شما آورده است ( و هركس كه پيمان بشكند ، بضرر خود شكسته است ) با بهترين وسائل براى جنگ آماده شويد و ابزار جنگ را مهيا كنيد و بهر شكلى كه بتوانيد سبك و سنگين رو به من آوريد ، خدا ما را و شما را به اعمال نيكو موفق بسازد .
پس از اين دعوت ، مردم از همه آباديها و نواحى در نزد معاويه جمع شدند و آماده حركت به صفين گشتند ، معاويه با آنان به مشورت پرداخت و گفت :
على بن ابيطالب از كوفه بيرون آمده و از نخيله عبور كرده است . حبيب بن مسلمة گفت : نظر من اينست كه از شام حركت كرده و به همان منزلى كه بوديم برويم .
زيرا آن منزلى است مبارك و خدا ما را در آن منزل بهرهمند ساخت و براى ما از دشمن انصاف گرفت . عمرو بن العاص گفت : رأى من اينست كه با سپاهيان حركت نموده و سپاه را در زمين جزيره كه تحت سلطه آنها است وارد كنى ، اين كار براى لشكريانت نيروبخش و دشمن را كه با تو ميجنگد تضعيف مينمايد . معاويه گفت : سوگند بخدا ، من ميدانم كه مطلب همانست كه تو ميگوئى ، ولى مردم از اين دستور من اطاعت نخواهند كرد . عمرو عاص گفت : جزيره زمين ملايم است معاويه گفت : كوشش مردم در اينست كه بهمان منزلشان برسند كه در آنجا بودند ( صفين ) معاويه و يارانش در بيرون دمشق دو روز و سه روز براى مشورت توقف نمودند ، تا جاسوسان معاويه برگشتند و گفتند : در ميان ياران على ( ع ) اختلاف افتاده و گروهى كه مسئله حكميت را مردود دانستهاند ، از ياران على ( ع ) جدا شدهاند و اكنون او از شما منصرف گشته و به كار آن مخالفين پرداخته است . مردم پيرامون معاويه از خوشحالى تكبير گفتند ، معاويه در همان آمادگى ، منتظر سرنوشت على ( ع ) و يارانش بود و اينكه آيا وى بسوى معاويه حركت خواهد كرد يا نه . ديرى نگذشته بود ،
خبر آمد كه على ( ع ) خوارج را كشت و پس از شكست آنها ، تصميم گرفته است كه حركت كند ولى مردم از او مهلت خواستهاند ، معاويه و مردم پيرامونش
[ 189 ]
باين خبر خوشحال گشتند . ابن ابى سيف از عبد الرحمان بن مسعده فزارى نقل مىكند كه نامهاى از عمارة بن عقبه كه در كوفه اقامت داشت به معاويه رسيد و ما در آنحال در آماده باش جنگى با معاويه بوديم و ميترسيديم كه على ( ع ) از غائله خوارج فارغ شود و سپس به طرف ما حركت كند و با خود ميگفتيم : اگر على ( ع ) بطرف ما حركت كند ، بهترين جائى كه ميتوانيم با او روياروى شويم ،
همانجا است كه سال گذشته بوديم . در نامه عمارة بن عقبه چنين آمده بود : قاريان و مقدس [ مأبان ] ياران على ( ع ) بر او شوريدند و على ( ع ) آنها را از بين برد ،
در نتيجه اختلالى در لشكريان و اهل شهرش رخ داده و ميان آنان عداوت افتاده ،
سخت پراكندهاند ، خواستم اين موضوع را بتو اطلاع بدهم ، تا خدا را شكرگذار باشى . . . ابراهيم بن هلال ثقفى ميگويد : معاويه ضحاك بن قيس فهرى را خواست و به او گفت : برو بطرف كوفه و هر قدر بتوانى مشرف به كوفه باش و به هركس كه ديدى در اطاعت على ( ع ) است ، هجوم نموده و غارت كن و اگر با مردم مسلح يا سواران روبرو شدى ، بآنان حمله نموده و موجوديتشان را غارت نما ، اگر روز را در شهرى بسر بردى شب را در جاى ديگر باش .
و هرگز در برابر سوارانى كه شنيدهاى براى مقابله با تو بسيج شدهاند ،
مقاومت مكن .
معاويه ضحاك را با لشكريانى كه از سههزار تا چهار هزار بودند ، بسيج و روانه كرد . ضحاك حركت نمود و اموال مردم را غارت كرد و هر كس را كه از اعراب ديد ، كشت و به حجاج بيت اللّه حمله برد و همه كالاهاى آنها را گرفت ، سپس عمرو بن عبيس بن مسعود برادر زاده عبد اللّه بن مسعود را كه از اصحاب پيامبر بود ، ديد و او را نيز كه در راه حجاج در نزديكى قطقطانه بود ،
با جمعى از يارانش كشت . اينست داستان ضحاك بن قيس كه از طرف معاويه تبهكار مأمور به قتل نفوس مسلمانان و غارت اموال آنان گشته است .
امير المؤمنين ( ع ) در اين مورد خطاب به مردم ميفرمايد :
[ 190 ]
3 ايّها النّاس المجتمعة ابدانهم ، المختلفة اهوائهم ( اى مردمى كه بدنهايتان در كنار يكديگر ، ولى هوايتان گوناگون است )
