پيام وحدت به امّت اسلام
عشقم به امام على عليه السلام ، و به خاندان پاك او ، و به هر مجاهد يكتويى كه پرچم اسلام را بر دوش گرفته است ، اكنون كه خدا بر من منّت گذاشته ، موفق كرد فى سبيل اللّه تعالى به خدمت « نهج البلاغه » كمر بربندم مرا بر آن داشت كه همه مسلمانان خاور و باختر زمين را به گرد آمدن در زير پرچم يگانگى و توحيد صف فراخوانم . هم اكنون كه بيش از سيزده سده از شهادت اين پيشواى هدايت ، و فرزند شهيدش در كربلا پى در پى گذشته است ، و در اين روزگار دراز رشته وحدت از ميان مسلمانان
-----------
( 5 ) مثنوى مولوى ، دفتر اوّل ، ص 73 كلاله خاور .
[ 24 ]
گسسته ، پراكندگى در ميانشان بسيار شده ، انديشهها از هم دور گرديده است ، وظيفه واجب هر تاريخ شناس با انصاف به هر مذهب و فرقهاى كه وابسته باشد امروز اينست كه در روشن ساختن حقايق ، هدفش پيروز ساختن گروه و فرقهاى بر فرقه و دسته ديگر نباشد ، بلكه منظورش فراخواندن خير خواهانه ، براى به فراموشى سپردن آن فجايع خونبار باشد و بس .
هان بهوش باشيد كه يگانگى همه مسلمانان در سايه دين توحيد در بحبوحه شعلهورترين فتنهها ، و تيرهترين شرايط ، اصلى بود گرداورنده و بزرگ در ميان همه افراد امّت . اينك اين قرآن است كه پس از برشمردن داستانهايى از سرگذشت پيامبران ، در سوره انبياء ، امّت اسلامى را مخاطب ساخته مىگويد : « إنّ هذه أمتكم أمّة واحدة و أنا ربكم فاعبدون » [ 6 ] ، و در سوره مؤمنون همه پيامبران را به اين يگانگى فراگير امّت مىخواند : « يا أيّها الرّسل كلوا من الطيبات و اعملوا صالحا ، إنّى بما تعملون عليم . و إنّ هذه أمّتكم أمّة واحدة ، و أنا ربكم فاتقون » [ 7 ] .
به نظر ما ، دستهبنديهاى مسلمانان لباس كشمكشهاى سياسى كهن را پوشيده است ، و امروز خردمندان سنّى و شيعه سخت از آن « كناره گيرى » مىكنند .
با گامهاى مثبت بلندى كه مسؤولان بزرگ ، در كشورهاى گوناگون اسلامى ، در راه نزديك شدن و يگانگى برداشتهاند ، ابرهاى سبكرو زودگذر ، در سالهاى اخير ، از فراز سر فرزندان اين دين پر گذشت و يكپارچه ، بر كنار شده است . از آن ميان دانشگاه پر افتخار الأزهر ، در كنار تدريس فقه همه مذاهب گوناگون در عقيده و شريعت ، در مدارس و دانشكدههاى خود ، فقه جعفرى و عقايد شيعه اماميه را تدريس مىكند ، و بدين وسيله با تأكيد به همه
[ 6 ] « بى گمان اين است امّت شما ، امّتى يكپارچه ، و من پروردگار شما امّت يكپارچه هستم پس مرا بپرستيد » انبياء 92 .
[ 7 ] « اى گروه فرستادگان ، از پاكيزهها بخوريد و به شايستگى عمل كنيد ، من بدانچه مىكنيد دانايم . و بى گمان اين است امّت شما ، امّتى يكپارچه ، و من پروردگار شما هستم ، پس پرواى مرا پيشه كنيد » مؤمنون 52 51 .
[ 25 ]
مسلمانان خاطرنشان مىسازد كه اسلام فراتر از فرقهها و دستهها و همه مذهبها است ، و راهنشانهاى عقيده دينى بر كنار از اين پيچيدگيها است ، و سرشت آن اقتضا مىكند كه به جاى جدالها و تعصبها ، به راه حلهاى علمى و مثبتى نشينند كه وجدانها را به جنبش وا دارد ، و درون انسانى را به جوشش در آورد ، و همه نيروهاى بشرى را به سازندگى و آبادانى بر انگيزد ، و در پرتو انديشه روشنگر و منطق سالم ، در اين قانونگذاريها و عقايد اصيل ، ديگر جايى براى پرگوئيهاى بى مغز و ميان تهى و جدلهاى سترون باقى نماند وظيفه دانشمندان مسلمان به هر مذهبى كه باشند امروز به زبان آوردن گلواژههاى زيبا و شيرين گواراييست كه صفها را به هم بپيوندد ، پراكندگيها را از ميان بردارد و شكافها را پر كند ، تا همگى به ريسمان وحدت الهى چنگ زنيم .
علاقهمندم كه برادران ما از شيعيان على عليه السلام اين حقيقت را بدانند كه مقام و موقعيت والاى امام در نزد پسر عم بزرگوارش رسول اكرم بر هيچ مسلمانى پوشيده نيست ، و احاديث نبوى در وصف منزلت ويژه امام را آمارگران نمىتوانند شمرد ، ليكن به گفته امام على ، كرّم اللّه وجهه : « مردم دشمن چيزهايى هستند كه نمىدانند » .
از جمله چيزهايى كه امام در لحظات پايانى زندگى به خويشانش سفارش كرد اين بود كه : « و اما وصيتم به شما : خداى را به يگانگى بپرستيد و هيچ چيزى را با او شريك نگردانيد ، و سنّت محمّد ( ص ) را از بين نبريد . اين دو ستون را بر افرازيد ، و اين دو چراغ را پيوسته بر افروزيد » 8 .
و همينكه افرادى از آن مردم خواستند نور خدا را در چراغدانش خاموش كنند ، و جريان آب را از سر چشمه بگردانند ، و آبى آلوده و تيره در ميان خود و على به جريان انداخته ستمگرشان كف به دهان آورده و خشمگين همچون امواجى كه از غرق كردن باك ندارد ، و آتشى كه از سوختن چيزى پروا ندارد ، پيش آمد ، و
-----------
( 8 ) از خطبه 149 و نامه 23 نهج البلاغه .
[ 26 ]
همينكه ديد نخستين شخص آن گروه فرمانده و رهبر آخرين آنان ،
و آخرين افراد پيرو نخستين شخص هستند ، و درباره اين دنياى پست با يكديگر به همچشمى پرداخته ، چون سگ خود را بر لاشههاى گنديده انداختهاند ، امام على به پيشروان و پيروان هشدار داده بانگ بر آنان زد كه : « ديرى نمىگذرد كه پيرو از پيشرو تبرّى جويد ، و فرمانده از فرمانبر كناره گيرد ، با كينه از هم جدا مىشوند ، و در رو به رو شدن به لعنت بر يكديگر بپردازند » . در همان حال به ياران روى كرده آنان را چنين به وحدت كلمه فرا مىخواند : « پيوسته وسيلهاى را به دست گيريد كه رشته استوار وحدت با آن گره مىخورد ، و پايههاى فرمانبردارى بر روى آن بالا برده مىشود ، بكوشيد ستمرسيده به پيشگاه خدا برسيد نه ستمگر » 9 .
گاه امام عليه السلام مردم را در جايگاه اجتماعى خود به دستههايى چند دسته بندى مىكند ، تا بدين وسيله هم به احساسات آتشين آرامشى بخشد ، و هم سركشى جانها را لگام زند . آرى همو است كه مىگويد : « مردم در موضعگيرى خود از اين امر [ شورش اجتماعى ] در هنگامى كه تحريك شود به چند وضع در مىآيند :
دستهاى همان را مىبينند كه شما مىبينيد ، و گروهى ديگر نگرشى دارند كه شما نداريد ، و برخى ديگر نه چنين ديدى دارند و نه چنان ديدى ، پس پايدارى پيشه كنيد تا مردم آرام گيرند ، و دلها به جايگاه خود باز گردند » [ 10 ] .
حتى در روز صفين هم چيزى جز پراكندگى امّت و نابود شدن دين ذهن او را به خود مشغول نمىداشت و خاطرش را نگران و مضطرب نمىكرد ، در سخنرانى خود در همان روز به ياران گفت : « هان بدانيد كه پس از نابود شدن دينتان هيچ چيزى از كار دنيايتان سودى برايتان در بر ندارد كه بخواهيد در نگهدارى آن بكوشيد » 11 .
-----------
( 9 ) از خطبه 151 نهج البلاغه .
[ 10 ] از خطبه 168 است در پاسخ كسانى كه از امير المؤمنين در خواست كردند شورشيان عليه عثمان را از مدينه بيرون براند .
-----------
( 11 ) از خطبه 173 .
[ 27 ]
آرى ، على همه عمر در راه وحدت گام زد ، و در راه اجراى عدالت شهيد شد ، و مسؤوليتى سنگين براى شيعيان خود به جاى گذاشت ،
مسؤوليتى بزرگ به درازاى زمان و به پهناى زمين براى بر دوش گرفتن پرچم يگانگى همه مسلمين جهان .
به اميد آنكه از نهج البلاغه على آموزش وحدت گيريم و در همه شؤون زندگى به كار بنديم .
سيّد محمّد مهدى جعفرى
[ 29 ]
