[ توضيحى از ويراستار ]
زهد را ترك دنيا و گوشهگيرى از جهان و مردم معنى كردهاند ، در حالى كه ترك اين جهان و گوشه گيرى از مردم با آموزشهاى والاى اسلام و قرآن منافات دارد ، و وظايف اجتماعى و تكاليف انسانى يك مسلمان مقتضى آن نيست كه چنين موضعى گيرد . در اين سخن ،
امير المؤمنين زهد را چنان وصف مىكند كه داشتن آن و پرداختن به وظايف اجتماعى هيچ منافاتى با يكديگر ندارد . نخست قلّه انسانيت را به رهرو نشان مىدهد ، سپس با واقع بينى حدّ متوسط تلاش و كوشش را به تلاشگرى كه توان رسيدن به قله را ندارد ، ليكن از راه رفتن هم دست برنمىدارد ، مىنماياند تا هيچ خواستارى از رفتن باز نايستد و از بهرههاى انسانى نااميد نشود ، و از آگاهيهاى لازم براى شناخت راه و هدف بىبهره نگردد .
[ 714 ]
80 الزّهادة و من كلام له عليه السّلام التّعريف بالزّهد
أيّها النّاس الزّهادة قصر الأمل ، و الشّكر عند النّعم ، و الورع عن المحارم ، فإن عزب ذلك عنكم فلا يغلب الحرام صبركم ، و لا تنسوا عند النّعم شكركم ، فقد أعذر اللّه إليكم بحجج مسفرة ظاهرة ، و كتب بارزة العذر واضحة . [ 1 716 ]
[ 715 ]
80 پارسايى از سخنان آن حضرت است شناسانيدن پارسايى
مردم هوشيار باشيد ، حقيقت زهد و پارسايى كوتاهى آرزو ، و شكر به هنگام پيش آمدن نعمت ، و خوددارى در هنگام پيش آمدن حرامها است ، امّا اگر اين ( ملكه نفسانى و فرشته آسمانى ) زهد و پارسايى نهان شد و از شما روى گردانيد ، مراقب باشيد كه تمايل به حرام بر صبر و استقامت شما چيره نشود ، و هنگام پيش آمدن نعمت وظيفه شكرگزارى را فراموش نكنيد ، چه خداوند با حجّتهاى بى پرده و آشكار و كتابهاى آسمانى كه عذرهاى هويدا در آنها نمايان است ، راه بهانهجويى و عذر آوردن را به روى شما بسته ( جاى اعتراضى براى شما نگذارده است ) [ 1 717 ] .
[ 716 ]
[ 1 714 ] ما روي مثل هذا الكلام في مصادر أخرى :
الف « معاني الأخبار » للشيخ الصدوق :
2 حدّثنا محمّد بن الحسن بن أحمد بن الوليد رضي اللّه عنه قال : حدّثنا محمّد بن الحسن الصّفار ، عن أحمد بن أبي عبد اللّه ، عن أبيه ، عن محمّد بن سنان ، عن مالك بن عطيّة الأحمسي ،
عن معروف بن خرّبوذ ، عن أبي الطفيل ، قال : سمعت أمير المؤمنين ، صلوات اللّه عليه ، يقول :
« الزّهد في الدّنيا قصر الأمل ، و شكر كلّ نعمة ، و الورع عمّا حرّم اللّه عليك » ( باب معنى الزهد ،
ص 251 ، حديث الثاني ) .
ب « غرر الحكم و درر الكلم » للآمدي :
3700 « إنّ الزّهادة قصر الأمل ، و الشّكر على النّعم ، و الورع عن المحارم ، فإن عزب ذلك عنكم ، فلا يغلب الحرام صبركم ، و لا تنسوا عند النّعم شكركم ، فقد أعذر اللّه سبحانه إليكم بحجج مسفرة ظاهرة ، و كتب بارزة العذر واضحة » . ( ج 2 ، ص 663 ، كلمة 3700 ) .
[ 717 ]
[ 1 715 ] ترجمه روايات منابع ديگر :
الف « معانى الاخبار » نوشته شيخ صدوق :
محمّد بن حسن بن احمد بن وليد كه خدا از او خوشنود باد ما را حديث كرده گفت : محمّد ابن حسن صفّار ، از احمد بن ابى عبد اللّه ، از پدرش ، از محمّد بن سنان ، از مالك بن عطيّه احمسى ، از معروف بن خرّبوذ ، از ابى طفيل ما را حديث كرده گفت : شنيدم امير المؤمنين ، كه رحمتهاى خدا بر او باد ، مىگويد :
پارسايى در دنيا كوتاهى آرزو ، گزاردن سپاس هر نعمت ، و خوددارى كردن از آن چيزيست كه خدا بر تو ناروا دانسته است .
ب « غرر الحكم و درر الكلم » نوشته آمدى :
بيگمان پارسايى كوتاه كردن آرزو ، و سپاس بر نعمتها ، و خود دارى از نارواييها است ، پس اگر كوتاه كردن آرزو ( يا همه آن وظايف ) از شما روى گردانيد و از پس آن چنانكه بايد بر نيامديد ، به هنگام رو به رو شدن با نعمتها انجام وظيفه خود را كه گزاردن شكر آنها است : ( شناختن نعمت و استفاده از آنها در جاى شايسته خود ) فراموش نكنيد ، زيرا خداى سبحان با دليلهاى روشنگر و آشكار ، و پيامهايى نوشته شده كه عذر برجسته و روشنى دارند ، راه هر نوع عذر آوردن و بهانه جويى و اعتراض كه آگاهى نداشتيد يا به شما نرسيده است ، را بر شما بسته است .
[ 718 ]
