2 طرف برخوردار از ارزش

طرف برخوردار از ارزش انسانى كه شامل فرد و افراد و اجتماع مى‏باشد .

[ 165 ]

در اين مورد ، مسئله ما چنين مطرح مى‏شود كه : از نظر انسانهاى ديگر كه از ارزش‏ها بهره‏مند مى‏گردند فرد با ارزش‏تر است يا اجتماع ؟ براى حلّ اين مسئله نيز بايستى جنبه‏هاى متنوع فرد و اجتماع را از يكديگر تفكيك كنيم از آن جهت كه اجتماع پرورش دهنده فرد و بارور كننده استعدادها و نيروها است ، مسلما با ارزش‏تر است و از آن جهت كه فرد با نبوغ و پاك و خيرخواه و خيرانديش نه تنها فى نفسه موجودى با ارزش است ، بلكه ممكن است افراد و اجتماعى را وادار به پيشرفت نمايد ، از آن اجتماعى كه كارى جز زنجير كردن افراد ندارد ، با ارزش‏تر است . متأسفانه بايد گفت : زندگى در چنين اجتماعاتى بدتر از زندگى در ميان عوامل ناآگاه طبيعت است ، زيرا عوامل ناآگاه طبيعت جريان خود را بيطرفانه ادامه ميدهد ، اما اجتماع فاسد فرد را نابود مى‏سازد اين مسئله در مباحث گذشته روشن شده است ، لذا احتياجى به تفصيل بيشتر نداريم .