ديدگاه پنجم رابطه فرد و اجتماع از نظر ارزش
ديدگاههاى چهارگانه گذشته درباره فرد و اجتماع بازگو كننده جريانات طبيعى
[ 162 ]
و معمولى آن دو مىباشد .
ديدگاه پنجم موضوع ارزش را مطرح مىكند و مىپرسد ارزش اساسى با فرد است يا اجتماع ؟ در اين مسئله بقدرى اختلاف نظر و جنجالهاى بحث و مناقشه وجود دارد كه مىتوان مجلداتى را درباره آراء مختلف و استدلالها و شواهد و بيانات گوناگون در پيرامون آن از مطلب پر كرد . براى تنظيم مقدمات صحيح در امكان پذير ساختن انديشه منطقى در « رابطه فرد و اجتماع از نظر ارزش » توضيح لازم و كافى درباره مفهوم ارزش ضرورت دارد . در تعريف ارزش نيز مطالب مختلف ابراز شده است . جامع كلى آن مطالب را مىتوان « سودمندى » بمعناى عمومى معرفى كرد كه شامل سودهاى مادى با انواع متعدد و سودهاى معنوى با اقسام گوناگون آن مىباشد و همچنين سودهاى شخصى و سودهاى نوعى و فعلى و بالقوه و وسيلهاى و هدفى را در بر مىگيرد .
از يك جهت ارزش شامل حقايقى هم ميشود كه ضررى را بتواند از انسان دفع يا مرتفع نمايد .
موضوع ديگرى را كه براى تكميل مقدمات انديشه منطقى درباره ارزش بايستى بحساب بياوريم ، عناصر ارزش است ، عناصر تحقق دهنده ارزش عبارتند از :
1 موضوع ارزش : حقيقتى كه داراى ارزش است ( ذاتى كه بجهت داشتن امتياز سودمند ، داراى ارزش شده است ) . مانند همه مواد ضرورى در زندگى و يا مفيد ، مانند كتابى كه موضوعات مفيد در آن بررسى شده است . تابلوئى كه صحنه عالى با مهارت در آن ، بنمايش بوجود آمده است . يك ماشين داراى محصول عالى .
2 طرف برخوردار از ارزش اعم از يك يا چند فرد يا اجتماع .
3 پديدهايكه موضوعى را با ارزش ساخته است مانند مطالب ارزندهاى كه چند صفحه كاغذ و مركب را بشكل كتاب مفيد در آورده است ، و نقشه بسيار زيبايى كه كاغذ يا مقوّا يا جنس ديگرى را با خطوط و اشكال و رنگها بصورت تابلويى در آورده است همچنين اشكال و كيفيتهاى متنوعى كه قطعات آهن و چدن را بيك ماشين توليد كننده محصول مبدل ساخته است .
[ 163 ]
اكنون بايد ديد وقتى كه ميگوئيم : فرد با ارزشتر است يا جامعه ؟ كدامين عنصر را از عناصر سهگانه در نظر گرفتهايم ؟
