عنصر چهارم
دو جنبه جبرى و اختيارى وصول به هدف :
الف جنبه جبرى : هدف منظور در خارج از موقعيت فعلى انسان ، از يك جهت در مجراى قوانين مهار نشده طبيعت و يا اعمال و خواستههاى ديگر انسانها قرار مىگيرد كه خارج از اختيار آدمى است ، مانند فرا رسيدن فصل معينى براى بارور شدن درختان و عملى شدن قراردادها كه ديگر انسانها به عهده گرفتهاند و همچنين بروز استعدادها و تصميمها براى به وجود آمدن پيشرفتهاى واقعى .
ب جنبه اختيارى ، بدست آوردن هدف در موقع معين احتياج به رسيدگىها و تكاپوهايى دارد كه در قدرت و اختيار آدمى است ، مانند كوششها و تلاشهاى متنوع باغبان براى بارور ساختن درختان .