عنصر دوم

جنبه برون ذاتى هدف است جنبه برون ذاتى هدف حقيقتى است كه با قرار گرفتن در جاذبيت اشتياق و اراده آدمى رنگ هدف به خود مى‏گيرد .

اشتياق و اراده به هدف از ضرورت يا مفيديت واقعى آن است . ملاك ضرورت و مفيديت واقعى هدف ساختمان طبيعى و روانى ما است ، يعنى اين ساختمان طبيعى و وضع خاصّ روانى ما است كه اشياء را به ضرورى و مفيد و غير ضرورى و مضرّ تقسيم مى‏كند .

بقول جلال الدين مولوى :

لطف شير و انگبين عكس دل است
هر خوشى را آن خوش از دل حاصل است

پس بود دل جوهر و عالم عرض
سايه دل كى بود دل را غرض

بنابراين ، هر چيزى كه هدف قرار مى‏گيرد ، جنبه هدفى آن ، ناشى از وضع خود انسان است ، ولى واقعيت آن هدف با قطع نظر از انسان در جهان عينى برون ذاتى وجود دارد . ميوه در بالاى درخت وجود دارد ، چه انسانى وجود داشته باشد و چه وجود نداشته باشد ، ولى بهره بردارى از آن ميوه مربوط به مفيديت آن است و اين مفيديت ناشى از چگونگى طبيعت آدمى است .

[ 83 ]

كار و كوشش آدمى و فعاليت او در انتخاب وسيله‏ها ، براى بهم پيوستن دو عنصر اول و دوم مى‏باشد كه مطرح نموديم .