نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
نتيجه يكم القائات و تصرفاتى كه با مشيت خداوندى در درون انسانها صورت ميگيرد بى ، علت نمىباشد . اگر آن تصرفات و القائات بضرر آنان تمام شود ، حتما زمينه آن ضرر را خود آن انسانها آماده مىسازند مانند
-----------
( 1 ) الحشر آيه 2 .
-----------
( 2 ) الانفال آيه 12 .
-----------
( 3 ) الانفال آيه 24 .
[ 334 ]
ضلالت كه در قرآن بخدا نسبت داده شده است و اگر به نفع آنان باشد ، باز بجهت بوجود آمدن زمينه ايست كه خودشان بوجود آوردهاند ، مانند هدايت كه آنهم در قرآن بخدا نسبت داده شده است . البته عدل و لطف الهى اقتضاء ميكند كه عوامل كلى هدايت را در درون انسانها آماده فعاليت بسازد .
نتيجه دوم آيه 24 از سوره انفال و مضامين آن آيات كه فعاليتهائى را در درون بخدا نسبت ميدهد ، بوسيله اسباب و عللى است كه بدون ارتباط انسان با عوامل و انگيزههاى طبيعى كه نمود فيزيكى داشته باشند ، بجريان ميفتند . مانند بروز انديشهها و توهمات درونى كه پيوستگى به عوامل و انگيزههاى طبيعى ندارند . پذيرش اين مطلب با نظر باينكه درون آدمى در همه لحظات مانند جهان عينى پيوسته به قدرت و خلاقيت خداونديست و او است كه جريان وجود را در همه لحظات درد و قلمرو انسان و جهان در اختيار دارد ، بسيار سهل است .
هر نفس نو ميشود دنيا و ما
بيخبر از نو شدن اندر بقا
عمر همچون جوى نو نو ميرسد
مستمرى مىنمايد در جسد
شاخ آتش را بجنبانى بساز
در نظر آتش نمايد بس دراز
اين درازى خلقت از تيزى صنع
مينمايد سرعت انگيزى صنع
پس ترا هر لحظه مرگ و رجعتيست
مصطفى فرمود دنيا ساعتيست
مولوى
