يكى از بزرگترين آفات شناخت كه حيات را به تباهى مىكشد ، عمل نكردن به علم است
منابعى كه در اسلام علم را حجت و برهان براى لزوم عمل معرفى كرده
[ 173 ]
است ، بقدرى زياد است كه جمع آورى آنها احتياج به تأليف مستقلى دارد .
اين منابع هر دو صورت بى اعتنائى به علم را مطرح ميكند : صورت يكم عمل نكردن مطابق علم . صورت دوم عمل كردن بر خلاف علم . مسلم است كه تباهى عمل بر خلاف علم شديدتر از عمل نكردن مطابق علم است ، زيرا در صورت يكم علم كه حجت و برهان الهى است فقط مورد بىاعتنائى قرار ميگيرد ، در صورتيكه در صورت دوم لجاجت و مقاومت در برابر حجت و برهان الهى نيز وجود دارد . علم آن سرمايه حيات جاودانى است كه خداوند متعال در اختيار انسانهائى گذاشته است :
خاتم ملك سليمان است علم
جمله عالم صورت و جانست علم
( مولوى ) تصور اينكه انسانى با داشتن نور علم در ظلمات جهالت و تباهىها غوطهور مىشود ، درست مساوى اين تصور است كه انسانى در شب تاريك از روى سنگلاخها و گردنههاى هولناك و پرتگاههاى خطرناك عبور مىكند و چراغى را كه فرا راه او گرفته شده است خاموش مىسازد . بدتر از اين حالت تباهى عمل بر ضد علم است كه هيچ كلمهاى جز مبارزه با خويشتن نميتوان بيان كننده آن بوده باشد . آياتى كه با بيانات گوناگون هر دو تباهى را تذكر ميدهد ، فراوان است از آنجمله :
1 مَثَلُ الَّذينَ حُمِّلوُا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلوُها كَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ اَسْفاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدىِ الْقَوْمَ الظَّالِمينَ 1 ( مثل آنان كه تورات با خود دارند ولى آنرا درك و مورد عمل قرار نميدهند .
مانند الاغى است كه لوحهها ( كتابها و هر اثر نمايشگر علم ) را حمل مىكند ، بد است مثل آن قومى كه آيات خداوندى را تكذيب ميكنند ، و خداوند قوم ستمكار را هدايت نمىكند ) .
-----------
( 1 ) الجمعه آيه 5 .
[ 174 ]
اين آيه شريفه صورت يكم را متذكر شده و آن دانايان را كه به دانائى خود عمل نمىكنند به الاغى تشبيه مىكند كه بار او كتاب باشد . و با نظر به جملات بعدى آيات معلوم مىشود كه بى اعتنائى و نا ديده گرفتن علم به تكذيب آيات الهى و ستم بر خود و ديگران منتهى ميگردد .
2 اَ فَتَطْمَعُونَ اَنْ يُؤْمِنوُا لَكُمْ وَ قَدْ كانَ فَريقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ ما عَقَلُوهُ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ 1 ( آيا شما مىخواهيد كه آنان بشما ايمان بياورند ، در حاليكه گروهى از آنان كلام خداوندى را مىشنيدند و پس از آنكه آنرا تعقل نموده و ميدانستند ، منحرف مينمودند )
