ملاك ذلت و عزت در رابطه همزيستى از ديدگاه پيشواى الهى
امنيت زندگى هر فرد و گروهى در قلمرو اجتماع بر بنياد حق و تكليف استوار شده است : حق حيات و حق كار و حق هر گونه تكاپوى قانونى و حق موقعيت بدست آمده منطقى هر انسانى . در مقابل تكليفى براى ايفاى آن حقوق وجود دارد كه بايستى بجاى آورده شود .
مسلم است كه انواع متعهدين براى حقوق مختلف مىباشند ، ماداميكه هر يك از تعهد كنندگان اعم از فرد و گروه و اجتماع بار تكليف اداى تعهد را بر دوش خود داشته و از انجام آن امتناع بورزد ، حق مفروض منتفى نخواهد گشت .
انسانى كه ذيحق ( داراى حق ) است ، مانند اينست كه جزء يا همه حيات خود را در دست طرفى كه اداى حق بر عهده او است مىبيند . و آنچه كه از متعهد در اختيار متعهد له ( ذيحق ) قرار دارد ، جزء يا همه شخصيت او است .
بنابراين فرد يا گروه يا اجتماعى كه نتوانسته است حق خود را بدست بياورد ، در حقيقت جزء يا همه حيات خود را متزلزل مىبيند و بدين جهت است كه انسان يا انسانهايى كه حق از دستشان رفته است در نزد على ( ع ) عزيز و مورد اهميت جدىاند تا حيات آنان را بحال طبيعى برگرداند . و آن متعهد كه حق بر عهده او بوده و از اداى آن امتناع ورزيده ، در نظر آن پيشواى الهى پست و ناتوان است كه نمىتواند يا نميخواهد شخصيت خود را از زنجير تعهد آزاد بسازد . حتى در آنهنگام كه متعهد از ترس كيفر اقدام به اداى حق مىنمايد ، هنوز آن ناتوانى دست
-----------
( 1 ) ط 37 ج 1 ص 85 .
[ 279 ]
از گريبانش برنداشته است ، تا آنگاه كه طعم تكليف ايفاى تعهد را واقعا بچشد .
