عدم تساوى علم و جهل و عالم و جاهل
آياتى متعدد در قرآن عدم تساوى علم و جهل و عالم و جاهل را مطرح
[ 220 ]
مىكند . ترديدى نيست :
1 اَ وْ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشى بِهِ فىِ النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فىِ الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْكافِرينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ 1 ( آيا كسى كه مرده بود و ما آنرا زنده نموده و نورى براى او قرار داديم كه بوسيله آن در ميان جامعه حركت مىكند ، مانند كسى است كه مثل او در ظلمات فرو رفته و از آن بيرون نيست ، بدينسان براى كافران ، آنچه كه انجام ميدهند آراسته شده است ) .
چنانكه در مباحث مربوط به هدايت و نور خواهد آمد ، منظور از نور همان روشنائى معرفت است كه زندگى طبيعى آدمى را به « حيات معقول » مبدل ميسازد . و مقصود از ظلمات در اين قبيل از آيات ، جهل و غفلت و نا هشياريها است كه زندگى انسانى را تا حد زندگى جانور درنده و داراى وسائل زيادتر براى درندگى و ناتوانتر از يك مگس در فهم و شعور قواعد انسانى پايين ميآورد .
2 قُلْ هَلْ يَسْتَوىِ الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ 2 ( بآنان بگو : آيا آنانكه ميدانند با آنانكه نمىدانند مساويند ؟ ) 3 وَ لا يَسْتَوىِ الْأَعْمى وَ الْبَصيرُ وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ لاَ الْمُسيئُى قَليلاً ما تَتَذَكَّرُونَ 3 ( و مساوى نيستند كور و بينا ، و كسانيكه ايمان آورده و عمل صالح انجام ميدهند مساوى نيستند با بد كاران ، اندكست كه متذكر شويد ) .
توضيح لازم برخى از مردم بى اطلاع از مبانى و محتويات اسلام گمان مىكنند كه مقصود از علم در آيات قرآنى فقط علم به عقايد و احكام دينى است و شامل علوم طبيعى و رياضى و ديگر دانشهاى مفيد بشرى نميباشد .
اين گمان بى اساس را آيات فراوانى كه در قرآن دستور اكيد به تفكر و تدبر در عالم طبيعت و موجوديت انسان مينمايد ، كاملا مردود است . مقدار زيادى
-----------
( 1 ) الانعام آيه 122 .
-----------
( 2 ) الزمر آيه 9 .
-----------
( 3 ) المؤمن آيه 58 .
[ 221 ]
از اين آيات را در مباحث آينده مطرح خواهيم نمود .
4 قُلْ هَلْ يَسْتَوىِ الْأَعْمى وَ الْبَصيرُ اَمْ هَلْ تَسْتَوىِ الظُّلُماتُ وَ النُّوُر 1 ( بآنان بگو : آيا نابينا و بينا با هم مساويند ، يا آيا ظلمات و نور با هم مساويند ؟ ) اين مضمون در سوره الانعام آيه 50 و فاطر آيه 19 و غافر آيه 58 و هود آيه 24 نيز آمده است . اين تأكيد عالىترين عامل الهى براى درك عدم تساوى علم و جهل و عالم و جاهل و اساسىترين محرك براى تحصيل علم و معرفت و نور است كه زندگى بشرى بدون آن جز حركت يك موجود جاندار پست در روى زمين چيزى ديگر نيست .
