فهرست مطالب
[ 266 ]
( فهرست مطالب جلد سوم )
ترجمه و تفسير نهج البلاغه
سر فصل موضوعاتى كه با علامت ( ) مشخص شده است از متن خطب است
مطالب صفحه
متن خطبه چهارم 3
ترجمه خطبه چهارم 4
تفسير عمومى خطبه چهارم 5
و قر سمع لم يفقه الواعية و كيف يراعى النبأة من اصمته الصيحة 5
عوامل گرديدن تكاملى را خنثى نكنيم 5
سه نظريه در مسئله عوامل يكم دوّم سوّم 5
عوامل اساسى براى حركت و بفعليت رسيدن نوع يكم نوع دوّم نوع سوّم 7 6
ديگر هيچ صدائى انسان ساز براى شنيده شدن طنين نمىاندازد 10
تقسيم جوامع : يكم دوّم سوّم 11 10
ربط جنان لم يفارقه الخفقان 12
ما زلت انتظر بكم عواقب الغدر و اتوسمكم بحلية المغترين 14
داستان ناكثين ( پيمان شكنان ) 15
تحليل داستان پيمان شكنان 17
1 بحثى در ماهيت بيعت و لزوم آن براى رشد و اعتلاى انسانى 18
2 آزادى اساسىترين عنصر پيمان مقدس 19
3 جوامع امروزى دليلى براى لزوم بيعت ( پيمان مقدس ) نمىبينند 20
موضوع و مسئله رهبرى . توضيح يكم دوّم 20
[ 267 ]
انگيزه و هدف پيمان زمامدارى امروزى 21
4 تعهّد شكنى عبارت ديگرى از خودكشى 21
5 بازيگرىهاى ماكياولى معاويه در پيمان شكنى طلحه و زبير 22
6 آگاهى پيشين على بن ابيطالب ( ع ) از قرار گرفتن پيمان شكنان در معرض فريب خوردن 23
7 مبدل كردن دادخواهى دروغين را به حكومت خواهى ، نوعى از سياست تلقى كردهاند 24
8 اعتراف پيمان شكنان 25
9 شريك ساختن مردم ناشايست در مديريت اجتماع ، خيانت در امانتى است كه خدا و مردم بمن سپردهاند 26
10 پيمان شكنان به عمره مىروند تا انصراف خود را از رهبر الهى با عبادت خدا بپوشانند 27
11 پيمان شكنان سوگند مىخورند كه پيمان خود را نخواهند شكست 28
12 پيمان شكنان از پديده پيمان الهى كه مقدسترين پديدهها است سوء استفاده مىكنند 29
13 پيمان شكنان از عدالت رهبر الهى هم سوء استفاده مىكنند 29
ما اين عدالت را نمىخواهيم زيرا نيازى به آن نداريم 32
پيمان و پيمان شكنى از ديدگاه قرآن 33
آيات مربوط به عظمت پديده پيمان 34 33
سترنى عنكم جلباب الدين و بصرنيكم صدق النية 35
چگونه دين پرده تاريكى روى واقعيت مىكشد 37
اقمت لكم على سنن الحق فى جواد المضلة حيث تلتقون و لا دليل و تحتفرون و لا تميهون 37
من نگهبان حقيقتم 37
اليوم انطق لكم العجماء ذات البيان 39
[ 268 ]
واقعيات و رويدادهائى كه با قيافه خاموش گوياترين زبان را دارند 39
عزب رأى امرء تخلّف عنى ما شككت فى حق مذاريته 40
مسير من از حقيقت و رو به حقيقت است ، از من جدا نشويد 40
لم يوجس موسى عليه السلام خيفة على نفسه 42
نظرى كلى درباره پديدهها و فعاليتهاى روانى على بن ابيطالب عليه السلام 42
تباهى اسف انگيزى كه از ناآگاهى به اصل حيات ، نصيب بشريت مىگردد يكم دوّم 45
حيات يك مفهوم تجريدى است و ما با معلولها و پديدههاى آن سرو كار داريم نه با خود آن مفهوم يكم دوّم 46 45
رابطه حيات با پديدهها و فعاليتهاى آن ، يكم دوّم 50 47
حيات در منطقه ارزشها . توضيحات يك تا پنج 50
بيم و هراس من درباره انسانها است 51
اليوم تواقفنا على سبيل الحق و الباطل 52
شناخت حق و باطل و تفكيك راه آن دو از يكديگر 52
حق و باطل از ديدگاه قرآن 54
توضيحات يكم تا ششم 58 54
تقسيم واقعيات و حقايق هستى . يكم دوّم 59 58
توضيح هفتم و هشتم حق و باطل 61 60
بحثى در ثبات حق و زوال باطل 62
شناخت حق و باطل آسانتر از تشخيص راههاى آن دو مىباشد 64
علل عدم شناخت حق و باطل . يكم دوّم 65
اصول تشخيص راههاى حق و باطل . يكم تا سوّم 65
تقسيم راههاى حق و باطل . يكم دوّم 65
من وثق بماء لم يظمأ 66
احساس بىنيازى در حال اطمينان به داشتن عوامل مرتفع كننده احتياج .
يكم دوّم 66
[ 269 ]
متن خطبه پنجم 69
ترجمه خطبه پنجم 70
تفسير عمومى خطبه پنجم 71
ايها الناس شقوا امواج الفتن بسفن النجاة 71
نقش فتنهها و آشوبها در حيات آرمان انسانى در سرتاسر تاريخ . يكم دوّم 72 71
تفسير موقعيت فتنه انگيز . مسئله يكم تعريف 73
هر فتنه و آشوبى دو جنبه دارد : يكم منفى دوّم مثبت 74 73
تفسير موقعيت فتنه انگيز . مسئله دوم عوامل 75
انسانهائى كه با موقعيت فتنه انگيز در ارتباطند : مسئله يكم گروه روشنفكران 78
مسئله دوم پاكدلان پاك انديش 85
مسئله سوّم از سود جويان مادّى تا عاشقان ( من هستم ) . . . 85
مسئله چهارم بدبينان 86
مسئله پنجم خوشبينان 86
مسئله ششم محققان حرفهاى 89
مسئله هفتم محققان آگاه و متعهّد 89
فتنهاى كه در دوران زمامدارى امير المؤمنين بوجود آمده بود 90
فتنه از ديدگاه قرآن 92
1 فتنه عامل تحركى براى آزمايش 92
2 فتنهاى كه خود انسان به وجود مىآورد و آنرا وسيله فريب دادن خود مىسازد 95
3 وقيحترين جنبههاى فتنه 96
4 اگر محاسبه دقيق در كار نباشد . فتنهها خوب و بد را به آتش خواهند كشيد 98
و عرجوا عن طريق المنافره 99
[ 270 ]
عوامل دو پديده متضاد اتحاد و خصومتها 99
به بيان دردها نپردازيد درمان دردها را بگوئيد 101
به عللى بيان دردها در درجه اوّل اهميت است : يكم دوّم 102 101
تقسيم دردهاى بشرى : يكم دوّم سوّم 102
نوع اساسى دردهاى بشرى : يكم دوّم 103 102
وضعوا تيجان المفاخرة 104
انسان و افتخار و مباهاتهاى او 104
افلح من نهض بجناح او استسلم فاراح 105
حركت براى پرواز بى بال و پر نتيجهاى جز سقوط ندارد 105
قدرت شرط اساسى تكليف است 107
توضيحاتى درباره قدرت : مسئله يكم وسيله تشخيص قدرت 108
عدم محاسبه آرمانى درباره بهره بردارى از قدرتها ، هدر رفتن و نابودى اين سرمايههاى الهى را در دنبال دارد 111
با ارزشترين و پايدارترين و پيروزترين قدرتها كه امير المؤمنين ( ع ) مىخواهد ، كدام است 112
هذا ماء آجن و لقمة يغص بها آكلها 113
عالىترين تشبيه درباره رياست 113
و مجتنى الثمرة لغير وقت ايناعها كالزارع بغير ارضه 114
ساده لوحان نتايج را پيش از سپرى كردن مقدمات مىخواهند 114
فان اقل يقولوا حرص على الملك و ان اسكت يقولوا جزع من الموت 116
چه كنم در برابر اين كوته بينان . بگويم يا ساكت شوم ؟ 116
حيات ما فوق زندگى و مرگ 117
هيهات ، بعد اللتيا و الّتى و اللّه لابن ابيطالب آنس بالموت من الطفل بثدى امه 119
مرگ از ديدگاه على بن ابيطالب شربت گوارائى است براى حيات حقيقى 120
[ 271 ]
بر لبش قفل است و در دل رازها 121
متن خطبه ششم 123
ترجمه خطبه ششم 123
تفسير عمومى خطبه ششم 124
و اللّه لا اكون كالضبع تنام على طول اللدم حتى يصل اليها طالبها و يختلها راصدها 124
شگفتا ، عوامل هشدارىهاى آگاهىافزا ، وسيلههائى براى تخدير 124
و لكنى اضرب بالمقبل الى الحق المدبر عنه و بالسامع المطيع العاصى المريب ابدا حتّى يأتى علىّ يومى 126
تا ميان حق و باطل تناقض آشتى ناپذير وجود دارد ، پيكار حق طلبان و باطل گرايان اجتناب ناپذير خواهد بود 126
فو اللّه ما زلت مدفوعا عن حقّى مستأثرا علىّ منذ قبض اللّه نبيه ( ص ) حتّى يوم الناس هذا 128
دليل تكرار و تاكيد امير المؤمنين ( ع ) درباره حق خود 128
متن خطبه هفتم 130
ترجمه خطبه هفتم 130
تفسير عمومى خطبه هفتم 131
اتخذوا الشيطان لامرهم ملاكا و اتخذهم له اشراكا 131
نخست آنان دست بردگى بسوى شيطان دراز كردند ، سپس شيطان بردگى آنانرا پذيرفت 131
فباض و فرّخ في صدورهم و دب و درج فى حجورهم 133
سينههائى كه مبدل به قفسه شيطان مىگردد 133
فنظر باعينهم و نطق بالسنتهم فركب بهم الزلل و زين لهم الخطل فعل من قد شركه الشيطان فى سلطانه و نطق بالباطل على لسانه 134
ديروز انسانهائى بودند و امروز شياطين گشتهاند 135
[ 272 ]
متن خطبه هشتم 136
ترجمه خطبه هشتم 136
تفسير عمومى خطبه هشتم 137
يزعم انه قد بايع بيده و لم يبايع بقلبه 137
آيا زبير در مسئله پيمان زمامدارى ظاهرسازى كرده بود ؟ 137
فقد اقر بالبيعة و ادعى الوليجة فليات عليها بامر يعرف و الا فليدخل فيما خرج منه 137
انكار پس از اقرار پذيرفته نمىشود 138
متن خطبه نهم 139
ترجمه خطبه نهم 139
تفسير عمومى خطبه نهم 140
و قد ارعدوا و ابرقوا و مع هذين الامرين الفشل و لسنا نرعد حتى نوقع و لا نسيل حتى نمطر 140
كسى كه قدرت عمل دارد ، نيازى به هياهو و خروشيدن ندارد 140
توضيح مسائل احساسى و تحرك آن : مسئله يكم دوّم سوّم 141 140
سهم تحرك احساسات در تحولات اساسى و اصول آن 144 142
متن خطبه دهم 145
ترجمه خطبه دهم 145
تفسير عمومى خطبه دهم 146
الا و ان الشيطان قد جمع حزبه و استجلب خيله و رجله 146
در برابر حزب شيطان كه براى فريب دادن اولاد آدم بسيج شده است بى تفاوت نباشيد 146
و ان معى لبصيرتى ما لبّست على نفسى و لا لبّس على 147
اين است معناى بينائى كه آدمى خود را نفريبد و فريب ديگران را نخورد 147
و ايم اللّه لافرطن لهم حوضا انا ماتحه لا يصدرون عنه و لا يعودون اليه 149
[ 273 ]
آنان موقعيتى را كه من به وجود خواهم آورد ، قدرت بر هم زدن آنرا نخواهند داشت 149
متن خطبه يازدهم 151
ترجمه خطبه يازدهم 151
تفسير عمومى خطبه يازدهم 152
تزول الجبال و لا تزل عض على ناجذك 152
اگر كوهها از جاى خود كنده شوند تو پا بر جاى باش 152
اعر اللّه جمجمتك ، تد فى الارض قدمك ، ارم ببصرك اقصى القوم ، و غض بصرك
جمجمهاى كه چون گوى بىاختيار تسليم چوگان الهى نباشد ، دير يا زود گوى پيش پاى قوانين طبيعت گشته ، راه نابودى را پيش خواهد گرفت 154
و اعلم ان النصر من عند اللّه سبحانه 155
پيروزى از خدا و براى خداست و بس 155
متن خطبه دوازدهم 158
ترجمه خطبه دوازدهم 158
تفسير عمومى خطبه دوازدهم 159
اهوى اخيك معنا ؟ فقال نعم . قال : فقد شهدنا ، و لقد شهدنا فى عسكرنا هذا اقوام فى اصلاب الرجال و ارحام النساء سيرعف بهم الزمان و يقوى بهم الايمان 159
اتحاد شگفتانگيز انسانها 159
متن خطبه سيزدهم 164
ترجمه خطبه سيزدهم 165
تفسير عمومى خطبه سيزدهم 166
كنتم جند المراة و اتباع البهيمة 166
[ 274 ]
از حكومت و دمسازى با على ( ع ) فرار كردند و لشكر زن و پيرو چارپاى گشتند 166
اخلاقكم دقاق و عهدكم شقاق و دينكم نفاق و ماءكم زعاق 168
تأثير محيط طبيعى در وضع روانى مردم . مسئله يكم دوم سوم 169 168
و المقيم بين اظهركم مرتهن بذنبه و الشاخص عنكم متدارك برحمة من ربه 170
متن و ترجمه خطبه چهاردهم 172
متن خطبه پانزدهم 173
ترجمه خطبه پانزدهم 173
تفسير عمومى خطبه پانزدهم 174
و اللّه لو وجدته قد تزوج به النساء و ملك به الاماء لرددته 174
اين مالكيتهاى غير قانونى لغو و باطل است 174
عدالت و ستم 179
عدالت در شئون انسانى كه با اراده به وجود مىآيد و توضيحات شش گانه آن 180
عدالت در جهان هستى 181
مىگويند : عدالت آن معشوق مطلق انسانيت است كه انسانها از آن فرار مىكنند 183
عشق به عدالت در كسانى به وجود مىآيد كه عشق به حيات واقعى در آنان شكوفان گردد 184
عشق به عدالت بدون عشق به حيات ، خيالى بيش نيست 186
عدالت منها نمىكند ، بلكه اضافه مىنمايد 188
فرد و جامعهاى كه با عدالت اصلاح نشود ، بازيچه جور و ستم خواهد بود 189
عدالت از ديدگاه قرآن . آيات و توضيحات آنها 193 190
تنها خداست كه ملاك عدالت ميان انسانها است . آيات و توضيحات آنها 196 193
[ 275 ]
قيام دائمى و همه جانبه براى عدالت . آيات و توضيحات آنها 199 196
اين است آن جوهر مقدس كه فوق مىخواهم و نمىخواهمها است 199
نقل و توضيح نظريه روسو درباره قانون گذاران 203 201
از ستم دور شويد و ستمگار نباشيد ، زيرا ستمگار از رحمت ربوبى خداوندى بريده است 207
آياتى درباره ظلم و ستم 208
ستم عامل سقوط تمدنها و متلاشى شدن اجتماعات . و نقل آياتى چند 208
خداوند عامل ظلم نيست 211
نقل داستانى منسوب به جلال الدين مولوى 211
نمونه آيات تنزيه خداوند از ظلم 214 213
ستمكاران آن خود كامگانند كه جلو هر گونه اعتلاء و پيشرفت را مىگيرند 215
آيات مربوط به خودكامگان ( مترفين ) و نتيجهگيرى از آنها 217 215
آيا دين براى تخدير بينوايان به وجود آمده است ؟ 217
ملاء ( خودكامگان ) و آيات مربوط به آن 222 217
ارزش كار و كالا و انديشه مردم را پايمال نكنيد 222
مبارزه جدى و داد و فرياد پيامبران براى ريشه كن كردن ظلم 223
تعريف مجدد عدالت 224
متن خطبه شانزدهم 226
ترجمه خطبه شانزدهم 227
تفسير عمومى خطبه شانزدهم 227
ذمتى بما اقول رهينة و انا به زعيم 229
شخصيتم را در گرو سخنم مىگذارم 229
ان من صرحت له العبر عما بين يديه من المثلات حجزته التقوى عن تقحم الشبهات 231
[ 276 ]
براى هشياران اندرزها و تجارب روزگاران جدىترين وسايل خودسازى است 232
الا و ان بليتكم قد عادت كهيئتها يوم بعث اللّه نبيه ( ص ) 233
از آن تحول تكاملى كه پيامبر اسلام بوجود آورده بود ، منحرف گشته بهمان نقطه برگشتهايد كه مبدأ حركت تكاملى شما بود
[ 234 ]
و الذى بعثه بالحق لتبلبلن بلبلة و لتغربلن غربلة و لتساطن سوط القدر حتّى يعود اسفلكم اعلاكم و اعلاكم اسفلكم و ليسبقن سابقون كانوا قصروا و ليقصرن سباقون كانوا سبقوا 235
هشيار باشيد كه عوامل دگرگونىها به فعاليت افتاده است و شما در مجراى آزمايشها قرار گرفتهايد 236
طرح مسائلى در تحول تمدنها و فلسفهها 237 236
فلسفه و حكمت آزمايشها و عناصر و موارد آنها 242 240
و اللّه ما كتمت وشمة و لا كذبت كذبة و لقد نبئت بهذا المقام و هذا اليوم 242
من حقيقتى را پنهان نداشتهام ، و آنچه را كه گفتهام صدق محض است 242
زير بناى پيكارهاى مقدس تاريخ ، مبارزه جاودانى ميان سودجوئى و حقيقتگوئى است 243
( خود ) از اين بازيچهها بسيار دارد 244
و لقد نبئت بهذا المقام و هذا اليوم 246
سرنوشت امروز را مىدانستم 246
الا و ان الخطايا خيل شمس حمل عليها اهلها و خلعت لجمها فتقحمت بهم فى النار 247
گنهكاران و پايان سرنوشت آنان 247
علت اساسى بىپروائى گنهكاران در زمان ما . موضوع يكم دوّم 257 248
توضيح بعضى از قوانين حمورابى 257 251
هر معصيتى سقوطى را بدنبال دارد 257
تقسيم گناهان بر دو نوع عمده : نوع يكم دوّم 253 257
[ 277 ]
الا و ان التقوى مطايا ذلل حمل عليها اهلها و اعطوا زمتها فاوردتهم الجنة 254
توضيح و مسائلى درباره كلمه تقوى 254
پاسخ طرح دو پرسش : يكم دوّم 256 255
هدفهاى اعلاى تقوى ورزيدن از ديدگاه قرآن 256
آيات مربوط به تقوى و نتيجهگيرى از آنها 261 256
حق و باطل و لكل اهل فلئن امر الباطل لقديما فعل و لئن قل الحق فلربما و لعل 261
اكثريت باطل و باطل گرايان و اقليت حق و حقگرايان 261
و لقلما ادبر شيىء فأقبل 263
ورقى كه از كتاب زندگى گردانيده شد جز بوسيله رويدادهاى محاسبه نشده برگشت ندارد .
توضيح : ديدگاه يكم فلسفى محض ، ديدگاه دوم عينى و محسوس 264 263
[ 278 ]
