2 فتنهاى كه خود انسان به وجود مىآورد و آن را وسيله فريب دادن خود مىسازد .
نوعى از آشوبهاى درونى وجود دارد كه بوجود آورنده آن ، خود انسان است و عامل اصلى اين آشوبها ، تمايلات مهار نشده درونى است كه سدّ راه هر گونه انديشه حقيقتيابى مىباشند .
در چنين حالات روانى پيكارهايى سخت در درون آدمى ميان دو جبهه نيرومند ( تمايلات و اصالت حقيقت ) به راه مىافتند و آن را به صورت صحنهاى پر آشوب درمىآورند .
موقعى كه اين پيكار به سود اميال مهار نشده پايان مىيابد ، چهره منفى فتنه نمودار مىگردد . نمونهاى از اين آيات بقرار زير است :
يُنادُونَهُمْ اَ لَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قالُوا بَلى وَ لكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ اَنْفُسَكُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ وَ ارْتَبْتُمْ وَ غَرَّتْكُمُ الْأَمانِىُّ حَتَّى جاءَ اَمْرُ اللَّهِ وَ غَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغُرُور 3 .
( [ منافقان در روز قيامت مردم با ايمان را كه با نور الهى براه مىافتند ] صدا
-----------
( 1 ) طه آيه 131 .
-----------
( 2 ) البقره آيه 102 .
-----------
( 3 ) الحديد آيه 14 .
[ 96 ]
مىكنند كه مگر ما با شما نبوديم ؟
آنان پاسخ مىدهند : بلى ، و لكن شما خود را فريب داده فرصت جويى نموديد و خود را به شك انداختيد تا امر خداوندى در آمد و ظواهر فريباى دنيا شما را در مقابل خدا فريب داد ) .
وَ اِنْ كادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذى اَوْحَيْنا اِلَيْكَ لِتَفْتَرِىَ عَلَيْنا غَيْرَهُ وَ اِذاً لاَتَّخَذُوكَ خَليلاً 1 .
( آنان در اين صدد برآمدند كه درون ترا بشورانند و ترا از آن چيزى كه بتو كردهايم ، منصرف نمايند ، تا غير از آن را بر ما افترا بزنى ، در اين صورت ترا براى خود دوست اتخاذ مىكردند ) .
فَاَمَّا الَّذينَ فى قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ 2 .
( و اما كسانى كه لغزشى در دل دارند ، دنبال آيات متشابه را مىگيرند و منظور آنان براه انداختن فتنه است ) .
