مضری كه در جامعه اسلامی داشته است ، فعل و انفعالهائی كه ميان اين فرقهو ساير فرقه اسلامی رخ داده است ، رنگی كه به معارف اسلامی داده است ،تأثيری كه در نشر اسلام در جهان داشته است مورد بحث قرار دهيم . ما فعلابه اين مطالب كاری نداريم . بحث ما فقط درباره عرفان به عنوان يك علمو يك بخش فرهنگی است . عرفان به عنوان يك دستگاه علمی و فرهنگی دارای دو بخش است : بخشعملی و بخش نظری . بخش عملی عبارت است از آن قسمت كه روابط و وظايف انسان را باخودش و با جهان و با خدا بيان میكند و توضيح میدهد . عرفان در اين بخشمانند اخلاق است ، يعنی يك " علم " عملی است با تفاوتی كه بعدا بيانمیشود . اين بخش از عرفان علم " سير و سلوك " ناميده میشود . در اينبخش از عرفان توضيح داده میشود كه " سالك " برای اينكه به قله منيعانسانيت ، يعنی " توحيد " برسد از كجا بايد آغاز كند و چه منازل ومراحلی را بايد به ترتيب طی كند و در منازل بين راه چه احوالی برای اورخ میدهد و چه وارداتی برای او وارد میشود . و البته همه اين منازل ومراحل بايد با اشراف و مراقبت يك انسان كامل و پخته كه قبلا اين راه راطی كرده و از رسم و راه منزلها آگاه است صورت گيرد و اگر همت انسانكاملی بدرقه راه نباشد خطر گمراهی است . عرفا از انسان كاملی كه ضرورتا بايد همراه " نوسفران " باشد گاهی به" طايرقدس " و گاهی به " خضر " تعبير میكنند :همتم بدرقه راه كن ای " طايرقدس " كه در از است ره مقصد و من ةنوسفرم ة |