كه عمل انسان فاسد باشد ، ايمان ، كفاره عمل بد است .
رأی و عقيده مرجئه به نفع دستگاه حاكم بود ، يعنی موجب می‏شد كه مردم‏
اهميت زيادی برای فسق و فجورهای آنها قائل نشوند و آنها را با همه‏
تبهكاريها اهل بهشت بدانند . مرجئه صريحا می‏گفتند " پيشوا هر چند گناه‏
كند مقامش باقی است و اطاعتش واجب است و نماز پشت سر او صحيح است‏
" . به همين دليل خلفای جور از مرجئه حمايت می‏كردند . مرجئه می‏گفتند
فسق و گناه هر چند كبيره باشد مضر به ايمان نيست ، پس مرتكب كبيره‏
مؤمن است نه كافر .
معتزله عقيده ميانه‏ای ابراز داشتند ، گفتند مرتكب كبيره نه مؤمن است‏
و نه كافر ، برزخ ميان آن دو است . معتزله نام اين مرحله ميانه را ة
منزلة بين المنزلتين " گذاشتند .
گويند اول كسی كه اين عقيده را ابراز كرد و اصل بن عطاء شاگرد حسن بصری‏
بود . روزی واصل در محضر استادش نشسته بود كه همين مسأله مورد اختلاف‏
خوارج و مرجئه را پرسيدند . پيش از اينكه حسن جوابی بدهد واصل گفت : به‏
عقيده من اهل كبائر فاسقند نه كافر . بعد از جمعيت جدا شد و به قولی حسن‏
بصری او را اخراج كرد و كناره گرفت و به تبليغ عقيده خود پرداخت .
شاگرد و برادر زنش عمرو بن عبيد نيز به او ملحق شد . اينجا بود كه حسن‏
گفت " اعتزل عنا " يعنی واصل از ما جدا شد . و به قولی مردم گفتند :
" اعتزلا قول الام" " يعنی واصل و عمرو بن عبيد از قول همه امت جدا شدند
و قول سومی اختراع كردند .

41