تأثير ناپذير می‏تواند آزاد بماند و مانند جزيره‏ای در قلب اقيانوسی متلاطم‏
، ثابت و پابرجا و مستقل به حيات خود ادامه دهد . می‏گفتند :
" اگر انسان اراده‏ای نيك داشته باشد و بتواند نسبت به رويدادهای‏
بيرونی بی‏اعتنا و سهل گير بماند ، وقايع خارجی نمی‏توانند شخصيت ذاتی او
را تباه سازند " ( 1 ) .
در حقيقت از نظر رواقيان ، رستگاری به شخصيت انسان بستگی دارد و
شخصيت انسان به اراده او وابسته است . رواقيان اراده خوب را اراده‏ای‏
می‏دانستند كه اولا نيرومند و تأثير ناپذير باشد و ثانيا موافق با طبيعت‏
باشد .
اپيكتتوس كه يكی از رواقيان سرشناس است می‏گويد :
" اگر هر يك از شما خود را از امور خارجی كنار كشد به اراده خويش‏
باز می‏گردد و آن را با كوشش و رياضت به پيش می‏برد و اصلاح می‏كند بدان‏
سان كه با طبيعت سازگار شود و رفيع و آزاد و مختار و بی معارض و ثابت‏
قدم و معتدل گردد ، و اگر آموخته باشد كه آن كس كه خواستار چيزی يا
گريزان از چيزی است كه در حيطه اقتدار او نيست ، هرگز نخواهد توانست‏
ثابت قدم و آزاد باشد بلكه بالضرورش بايد با آنها متغير گردد " ( 2 ) .
در حقيقت ، رواقيان آزادگی را در اراده خوب می‏دانند و اراده خوب‏
چنانكه گفتيم مشروط به دو چيز است : يكی تأثير ناپذيری از حوادث و
وقايع جهان ، و ديگر توافق و سازگاری با طبيعت .

پاورقی :
. 1 همان كتاب ، [ فصل فلسفه اخلاق ] .
. 2 همان مدرك .

217