كه امثال سعد بن ابیوقاص در سياست و مسائل حاد اجتماعی زمان خود پيشگرفتند ، اينها در يك مسأله فكری پيش گرفتند . از اينرو به اينها نيز" معتزله " گفته شد يعنی " بی طرفها " و بعد اين نام برای اينها باقیماند . واصل در سال 80 هجری متولد شده و در سال 131 هجری درگذشته است .بحثهای او محدود بوده به مسأله نفی صفات ، اختيار ، منزلة بين المنزلتين، وعد و وعيد ، و اظهار نظر درباره بعضی از اختلافات صحابه . پس از واصل ، نوبت به عمرو بن عبيد رسيد . عمرو برادر زن واصل است ونظريات واصل را توسعه داد و تكميل كرد . پس از عمرو ، ابوالهذيل علاف وابراهيم نظام ظهور كردند . ابوالهذيل و نظام هر دو از شخصيتهای بارز معتزله به شمار میآيند . كلام، وسيله اين دو نفر رنگ فلسفی گرفت . ابوالهذيل كتب فلاسفه را مطالعهمیكرد و بر آنها رد مینوشت . نظام نظريات خاصی در طبيعيات آورد ، و هماو بود كه نظريه ذرهای بودن جسم را ابراز داشت . ابوالهذيل و نظام هر دودر قرن سوم هجری در گذشتهاند . به احتمال قوی ، ابوالهذيل در سال 235 ونظام در سال 231 در گذشته است . جاحظ ، اديب و نويسنده معروف ، صاحب كتاب " البيان والتبيين " كهدر قرن سوم هجری میزيسته است يكی ديگر از شخصيتهای بارز معتزله است .معتزله در دوره بنی اميه با دستگاه حكومت روابط خوبی نداشتند ، دراوايل بنی العباس حالت بی طرفی به خود گرفتند ولی در |